NR 3/2017, s. 16–19

Pod hasłem „Żywy Boże, odnów i przemień nas” odbyła się w Lipsku Rada Generalna Światowej Wspólnoty Kościołów Reformowanych (ŚWKR). Podczas obrad podpisano m.in. luterańsko-reformowane „Świadectwo Wittenberskie” oraz akt przystąpienia ŚWKR do „Wspólnej deklaracji w sprawie nauki o usprawiedliwieniu”.

Światowa Wspólnota Kościołów Reformowanych (ŚWKR) jest rodziną wyznaniową łączącą tradycje ewangelików, którzy w historii nazwali się reformowanymi, prezbiterianami, remonstrantami, kongregacjonalistami, staroreformowanymi, protestantami, uczniami Chrystusa lub należą do Związku Reformowanego w Niemczech. Wspólnota jest świadomie budowana wokół wspólnego stołu, który uzmysławia potrzebę wspólnej modlitwy z celebracją Wieczerzy Pańskiej oraz wspólnego podejmowania decyzji. Najwyższą władzą ŚWKR jest zbierająca się co siedem lat Rada Generalna.

XXVI Rada Generalna miała miejsce od 29 czerwca do 7 lipca w Lipsku i w innych miejscach na terenie Niemiec. Uczestniczyli w niej delegaci Kościołów członkowskich, goście, doradcy, tłumacze, kapelani i stewardzi. Swój udział zgłosiło 312 delegatów, w tym 160 kobiet (51 proc.) i 164 ordynowanych duchownych (kobiet i mężczyzn, ok. 52 proc.). Spośród 233 Kościołów członkowskich ŚWKR do Lipska przybyli delegaci ze 126 Kościołów, co zgodnie z konstytucją organizacji zapewniło kworum obrad mające prawo podejmowania decyzji w imieniu całej rodziny wyznaniowej. Delegaci reprezentowali 39 Kościołów z Afryki, 35 z Azji, 7 z Ameryki Północnej, 11 z Ameryki Łacińskiej, 23 z Europy, 4 z rejonu Pacyfiku, 4 z Wysp Karaibskich i 3 z Bliskiego Wschodu. Delegatami Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP desygnowanymi przez Konsystorz byli: Ewa Watson z Zelowa, Michał Koktysz z Warszawy oraz autor tej relacji – ks. Roman Lipiński. Sekretarz generalny ŚWKR ks. Chris Ferguson poinformował, że ok. 30 delegatom (szczególnie młodym z Azji i Afryki) Republika Federalna Niemiec odmówiła prawa wjazdu na jej terytorium, przez co nie mogli wziąć udziału w obradach. Fakt ten był zgrzytem dla gościnnych Niemców, wydarzeniem dziwnym i niemożliwym do akceptacji przez nas, delegatów.

Spotkania z gośćmi

Jako uczestnicy Rady Generalnej ŚWKR mieliśmy okazję spotkać się ze 130 gośćmi.

Drugiego dnia obrad w kościele św. Mikołaja odbyło się nabożeństwo poranne z udziałem naszego współwyznawcy Franka Waltera Steinmeiera, prezydenta Niemiec. Po nabożeństwie prezydent powitał wszystkich na ziemi niemieckiej i życzył owocnych obrad. Jego przemówienie ilustrowane było myślami biblijnymi i odwoływało się do tych wartości, które życiu chrześcijan przysporzyła reformacja. Prezydent zaapelował także do uczestników Rady Generalnej, by udało im się zaprezentować proces czynienia pokoju przez ludzi wiary, bo żyjemy w czasach, gdy przekonania religijne są nadużywane do usprawiedliwiania gwałtu i przemocy. – Najważniejsza w tym procesie jest wiarygodność. Czas by właśnie Kościoły reformowane ukazały, że same są przykładem pełnienia służby pojednania w świecie – powiedział prezydent. Przypomniał też, że pokojowa rewolucja społeczeństwa byłej NRD mogła mieć bardzo dramatyczny przebieg, gdyby nie prowadzone w kościele św. Mikołaja uporczywe modlitwy o pokój, które w tym duchu inspirowały tłumy zbierające się ze świecami w dłoniach na ulicach Lipska w 1989 r. Prezydent wyraził także radość, że ŚWKR postanowiła przyłączyć się do „Wspólnej deklaracji w sprawie nauki o usprawiedliwieniu”.

W duchu braterskiej (lub siostrzanej) przyjaźni pozdrowił uczestników Rady Generalnej ks. Martin Junge, sekretarz generalny Światowej Federacji Luterańskiej (ŚFL). Dał też do zrozumienia, że wśród luteran duże wrażenie zrobiła propozycja sekretarza generalnego ŚWKR przekazana podczas majowego Zgromadzenia Ogólnego ŚFL. Ks. Ferguson mówił wtedy, że poziom współpracy obu rodzin wyznaniowych jest tak dobry, zrozumienie i zbliżenie w wielu kwestiach tak zaawansowane, bliskość miejsca działania biur obu rodzin tak znacząca, że już czas odpowiedzieć sobie na pytanie, czy następne zgromadzenia każdej z tych organizacji można zaplanować w tym samym miejscu i czasie. Wtedy mogłoby dojść do wspólnych obrad, co byłoby niezwykłym znakiem pojednania i współpracy w dzisiejszym podzielonym świecie. Ks. Junge obiecał, że luteranie bardzo poważnie i wnikliwie rozważą tę propozycję.

Pozdrowienia przekazali również sekretarz generalny Światowej Rady Kościołów ks. Olav Fykse Tveit, przewodniczący europejskiego rejonu rodziny reformowanej ks. Gottfried Locher, sekretarz generalny Rady Misji Światowej Collin Cowan i nadburmistrz Lipska Burkhard Jung.

Czymś zupełnie wyjątkowym było spotkanie z Jürgenem Moltmannem, 91-letnim wybitnym teologiem niemieckim. Swoje wystąpienie zaczął on od wyznania wiary w działanie żywego Boga, który mimo widocznego w świecie działania bożków śmierci obdarza ten świat życiem, a mimo ateizmu przynosi radość wiary. Jako wizję dla nas – uczestników życia w tym świecie – Bóg proponuje Pełnię Życia. Prof. Moltmann ostrzegł, że bez wizji przyszłości nowe odkrycia naukowe, rozwój techniki i technologii będą nadużywane w celu śmierci i zniszczenia ludzkości. Ta wizja Pełni Życia ponad możliwym do doświadczenia „tu i teraz” sięga życia wiecznego. Każdy, kto zaufa żywemu Bogu, widzi w tym świecie coś więcej niż tylko realną rzeczywistość. Realiści – zauważył Moltmann – mają swoje poglądy, ale w krytycznych momentach życia przychodzą zbyt późno na ratunek. Każdy, kto ufa przyszłości proponowanej przez Boga, widzi świat przez pryzmat jego możliwości. Jako przykłady bożków śmierci teolog wymienił rasizm, wojnę, nacjonalizm, kapitalizm, który obiecuje bogactwo, a tworzy nędzę, oraz terror, który korzysta z zamachów samobójczych motywując ludzi do udziału w „religii śmierci”. Przypomniał też „Wyznanie z Akry”, dokument ŚWKR z 2004 r., który wzywa do podjęcia zobowiązania wiary wobec gospodarczej niesprawiedliwości na świecie połączonej ze zniszczeniem środowiska naturalnego. – Świadectwo o żywym Bogu jest w tym dokumencie przeciwstawione bogu kapitalizmu, a wołanie o sprawiedliwość dla ubogich i dla Ziemi rozlega się na cały świat i jest wycelowane w globalizację życia gospodarczego i układów finansowych – powiedział prof. Moltmann.

Dokumenty

3 lipca Rada Generalna ŚWKR przyjęła „Deklarację wiary w sprawie ordynacji kobiet”. Innym ważnym dokumentem był „Raport na temat publicznego świadectwa” opisujący różne sytuacje kryzysu i zagrożeń życia, w sprawie których – według decyzji podjętej w głosowaniu delegatów – w najbliższej siedmioletniej kadencji ŚWKR powinna zabrać głos, podejmować odpowiednie do skali zaangażowania akcje lub tylko apelować o modlitwy w Kościołach członkowskich. Raport wskazuje na problemy w różnych częściach świata: kwestia migracji i uchodźców, przesiedlenia, konflikty społeczne i militarne, reakcja na ataki na ludzi o różnej orientacji seksualnej, problem rugowania tubylców z ich praw i ziemi, prześladowanie chrześcijan, przemoc, rasizm, zachowanie stworzenia, dialog międzyreligijny.

Wydarzeniem o historycznym znaczeniu można nazwać sesję Rady Generalnej, która miała miejsce 5 lipca w Wittenberdze. Podczas uroczystego nabożeństwa „Świadectwo na rzecz jedności Kościoła” w kościele zamkowym reformowani wraz z katolikami, luteranami i metodystami wspólnie oddawali chwałę Bogu i wyrażali wdzięczność za jego dary dla naszych Kościołów. Wyrazili też skruchę za rozbicie Kościoła i modlili się o pojednanie, o przebaczenie za braki w miłości bliźniego i o pokój między uczniami Chrystusa.

Podczas nabożeństwa podpisano dwa dokumenty. Najpierw sekretarze generalni ŚFL i ŚWKR podpisali wspólne świadectwo na rzecz jedności Kościoła, nazwane „Świadectwem Wittenberskim”. Jest ono rezultatem teologicznej dyskusji prowadzonej przez kilka dekad. Obie rodziny wyznaniowe zobowiązują się w nim do przygotowania deklaracji o konsensusie w rozumieniu Ewangelii, który został wypracowany podczas tego wieloletniego dialogu. Ponadto zobowiązują się do wezwania swoich Kościołów członkowskich, aby doświadczyły tego konsensusu w modlitwie i wspólnym świadectwie, a jednocześnie ściśle współpracowały ze sobą w takim zakresie, jak liturgia, kształcenie duchownych, sprawiedliwość i współczucie wobec potrzebujących.

Następnie Światowa Wspólnota Kościołów Reformowanych przystąpiła do „Wspólnej deklaracji w sprawie nauki o usprawiedliwieniu” – porozumienia zawartego przez katolików i luteran w 1999 r., do którego w 2006 r. dołączyli także metodyści. Najpierw nastąpiło krótkie przypomnienie przekonań podzielanych przez partnerów porozumienia:

• Luteranie twierdzą, że usprawiedliwienie jest dziełem Trójjedynego Boga. Ojciec posyła Syna do świata by zbawił grzeszników. Założeniem i fundamentem usprawiedliwienia jest inkarnacja, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa.
• Katolicy twierdzą, że usprawiedliwienie oznacza, że Chrystus sam staje się naszą prawością, w której mamy udział dzięki Duchowi Świętemu, zgodnie z wolą Ojca. Razem wyznajemy: jedynie dzięki łasce, w wierze w zbawcze dzieło Chrystusa, a nie przez jakąkolwiek zasługę z naszej strony jesteśmy przyjęci przez Boga, otrzymujemy dar Ducha Świętego, który odnawia nasze serca uzdalniając i wzywając nas do dobrych uczynków.
• Metodyści przypominają, że w akcie przystąpienia (2006 r.) do „Wspólnej deklaracji...” podkreślali swoje przekonanie o mocnym związku przebaczenia grzechów i dążenia do prawości, związku pomiędzy usprawiedliwieniem i uświęceniem. To dzięki łasce Boga wierzący są zobowiązani i uzdolnieni do ogłoszenia ludziom, że Bóg pojednał świat ze sobą, a w miejsce Chrystusa mają wzywać, by ludzie pojednali się z Bogiem (2 Kor 5,20).
• Reformowani pragną w Wittenberdze przystąpić do tak naszkicowanego porozumienia i dlatego tworzą oświadczenie „Stowarzyszenie Światowej Wspólnoty Kościołów Reformowanych ze »Wspólną deklaracją w sprawie nauki o usprawiedliwieniu«”. Czytamy w nim, że reformowani pragną podkreślić relację, którą dostrzegają pomiędzy usprawiedliwieniem i sprawiedliwością. Dla reformowanych sprawiedliwość nie jest tylko etycznym skutkiem wypracowanego usprawiedliwienia. Jest ona raczej od początku wpleciona teologicznie w to usprawiedliwienie. Jest szczególną cechą reformowanych podkreślanie absolutnej suwerenności Boga. Twierdzą, że Bóg jest suwerenem ponad całym życiem, a nie tylko jego religijną czy duchową częścią. Potwierdzają za psalmistą: „Do Pana należy ziemia i to, co ją zapełnia, świat i jego mieszkańcy” (Ps 24,1). Bóg wszedł w Przymierze z całym stworzeniem (Rdz 9,8–12) i to Przymierze Łaski obejmuje cały świat, włączając w to nawet aspekty polityczne, ekonomiczne i ekologiczne. Wszystkie działania Boga w Przymierzu są aktami usprawiedliwienia i sprawiedliwości.

Dokument o przystąpieniu ŚWKR do „Wspólnej deklaracji…” podpisali: sekretarz Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan bp Brian Farell, sekretarz generalny Światowej Federacji Luterańskiej ks. Martin Junge, prezydent Światowej Rady Metodystycznej ks. Jong Chun Park i sekretarz generalny tej organizacji Ivan Abrahams oraz prezydent ŚWKR ks. Jerry Pillay i sekretarz generalny tej wspólnoty ks. Chris Ferguson.

Papież Franciszek w orędziu odczytanym przez bp. Farella opisał ceremonię „jako wymowny znak naszego zobowiązania jako sióstr i braci w Chrystusie do wspólnej wędrówki w podróży od konfliktu do wspólnoty, od podziału do pojednania”. Radość z tego, że mogli być przy tym podpisaniu obecni, wyrazili również przedstawiciele Światowej Rady Kościołów, Kościoła Prawosławnego i Kościoła Mennonitów.

Sprawozdania, wybory i inne wydarzenia

Oprócz wymienionych wydarzeń uczestnicy Rady Generalnej brali udział w codziennych pracach w grupach, studiach biblijnych, nabożeństwach. Mieli też okazję obejrzeć wystawy reformacyjne w Lipsku i Wittenberdze oraz uczestniczyć 2 lipca w niedzielnym nabożeństwie w katedrze w Berlinie. Podczas obrad wysłuchano sprawozdań organów ŚWKR: sekretarza generalnego ks. Chrisa Fergusona z Kanady, prezydenta ks. Jerry’ego Pillaya z Republiki Afryki Południowej i skarbnika Johanna Weussmanna z Niemiec. Ważnym wydarzeniem było też spotkanie przedstawicieli Kościołów z Korei Północnej i Południowej.

Pod koniec obrad Rada Generalna wybrała nowy Komitet Wykonawczy, do którego weszły 22 osoby ze wszystkich kontynentów (w tym 12 kobiet, 7 osób świeckich i 5 poniżej 30. roku życia; 3 osoby reprezentują Europę). Na prezydentkę ŚWKR wybrano ks. Najlę Kassab z Narodowego Synodu Ewangelickiego Syrii i Libanu. Jest to pierwszy przypadek w działalności różnych rodzin wyznaniowych, że kobieta będzie pełnić taką funkcję.

* * * * *

ks. Roman Lipiński – duchowny ewangelicko-reformowany, członek Komisji Dialogu Polskiej Rady Ekumenicznej