NR 8-9 / 2003
Pracę Polsko-Niemieckiej Komisji Historii Kościoła pod egidą Polskiej Rady Ekumenicznej i Ewangelickiego Kościoła w Niemczech (EKD) w jakimś stopniu można porównać do prac działającej przez wiele lat Komisji Polsko-Niemieckiej dla Przeprowadzenia Rewizji Podręczników Szkolnych. Cele komisji nie były i nie są aż tak ambitne: jej zadaniem było prowadzenie prac nad dziejami protestantyzmu w Polsce. Natomiast historia protestantyzmu w Niemczech jest przedmiotem dyskusji o tyle, o ile wiąże się ona z historią Kościoła luterańskiego w Polsce. Takie ograniczenie jest zrozumiałe, zajęcie się bowiem tak rozległą problematyką badawczą, jak historia luteranizmu niemieckiego, przerastałoby skromne siły komisji.
W pracach komisji można wyróżnić umownie dwa okresy:
1) do roku 1989 tj. do rewolucyjnego przełomu w Europie Środkowowschodniej,
2) po roku 1989 po dzień dzisiejszy.
O pierwszym okresie nie wiele mogę powiedzieć, gdyż do prac zostałem włączony w drugiej połowie lat 80. Komisja zajmowała się wcześniejszym okresem dziejów protestantyzmu w Polsce, a więc Reformacją i jej skutkami oraz dziejami Kościoła luterańskiego do XX wieku. W pracach uczestniczyli m.in.: z Polski - ks. biskup Janusz Narzyński, ks. prof. Woldemar Gastpary i ks. prof. Jerzy Gryniakow z Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie , a z RFN - m.in. prof. Werner Jochmann i prof. Paul Wrzecionko.
Co prawda Reformacja w Polsce poniosła porażkę, ale trzeba pamiętać, że pod koniec XVI stulecia co szósta parafia w tym kraju była kalwińska bądź luterańska, a w polskim senacie ponad 50% jego członków było protestantami; a więc była to problematyka warta dyskusji.
W warunkach ówczesnego ustroju prowadzenie naukowego dialogu polsko-niemieckiego w kwestii oddziaływania Marcina Lutra, Filipa Melanchthona czy Jana Kalwina na polską Reformację także miało swój walor, pozwalało polskim ewangelikom skupionym w tej komisji umacniać swoją protestancką tożsamość.
Natomiast w drugim, najnowszym okresie działalności komisji skupiono się już na XX stuleciu, a zwłaszcza w okresie po I wojnie światowej. Zajęcie się tą tematyką w związku z odzyskaną w roku 1989 wolnością myśli i przekonań narzucało się samo przez się.
Etapy i doświadczenia Polsko-Niemieckiej Komisji Historii Kościoła od roku 1988 - pełny tekst