NR 4 / 2004

W poprzedniej części artykułu ["Jednota" 3/2004] napisałem o najważniejszych koncepcjach filozoficznych, które wpłynęły na myśl teologów chrześcijańskich z II wieku. Nawet ten krótki przegląd pokazuje, jak wiele zawdzięczają oni filozofii przedchrześcijańskiej. Czy zatem w świetle tego wszystkiego nie należałoby ich raczej uznać za filozofów niż teologów? Odpowiedź na to pytanie nie jest wcale jednoznaczna.

Dokonując analizy samoświadomości Ojców Kościoła napotykamy na rzecz wielce znamienną; otóż teologowie wczesnochrześcijańscy przypisywali sobie miano filozofów, zaś teologia chrześcijańska była dla nich "filozofią prawdziwą". Nie należy się temu dziwić, zważywszy na ich ścisłe związki z filozofią grecką i grecko-żydowską, o których pisałem wcześniej. Odwołując się do mędrców greckich, doszukując się - podobnie jak zhellenizowani żydzi - filozofii w Piśmie Świętym, którym była dla myślicieli wczesnochrześcijańskich ufilozoficzniona Septuaginta, Ojcowie czuli się filozofami. Dodać trzeba, że w owych czasach nie oddzielano od siebie teologii i filozofii, rozdzielenie takie pojawiło się wszak dopiero w myśli nowożytnej. Jeśli więc ktoś zajmował się w późnym antyku teologią, to w rozumieniu swoich współczesnych był filozofem.

Za filozofów chrześcijańskich uważali siebie zarówno Ojcowie pozytywnie nastawieni do filozofii przedchrześcijańskiej (np. Justyn Męczennik,¹ Atenagoras z Aten²), jak i ci, którzy krytykowali ostro filozofię niechrześcijańską, głosząc, iż prawda zawarta jest jedynie w filozofii chrześcijańskiej, podczas gdy filozofia pogańska wikła się w fałszu. Bardzo ostro zaatakowali filozofię pogańską - zwłaszcza Tacjan, Hermiasz i Tertulian, co jednak nie przeszkodziło wyżej wymienionym zwać się filozofami chrześcijańskimi.
br /> Tacjan Syryjczyk uważał, że filozofia barbarzyńska,³ czyli ta, którą odnajdujemy w Piśmie i zwiastowaniu Kościoła, jest alternatywą dla filozofii greckiej i jedyną prawdziwą filozofią, dlatego też warto się jej poświęcić. Syryjski apologeta przeciwstawiał filozofię chrześcijańską filozofii pogańskiej, gdyż o ile pierwsza głosi prawdę, to druga sprowadza ludzi na manowce. Tacjan napisał, że właśnie dlatego rozstał się z filozofią grecką, choć w kręgach filozofów pogańskich uchodził za znakomitość.⁴ Z filozofii grecko-żydowskiej przejął Tacjan pogląd (podobnie jak i inni Ojcowie z II wieku), że filozofia biblijna wyprzedza filozofię pogańską, a pierwszym filozofem był Mojżesz. ⁵

Czy Ojcowie Kościoła byli filozofami? (część 3) - pełny tekst

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl