NR 3-4 / 2005

Traktat apokaliptyczny Pasterz został napisany przez Hermasa pomiędzy 140 a 150 rokiem, a więc przy końcu okresu Ojców Apostolskich. O tak późnym datowaniu Pasterza (w porównaniu z innymi pismami Ojców Apostolskich) dowiadujemy się z powstałego w drugiej połowie II wieku Kanonu Muratoriego, w którym zostały wymienione i opisane księgi używane podczas liturgii w zborze rzymskim. Jedną z ksiąg czytanych w trakcie nabożeństw przez rzymskich chrześcijan był - według Kanonu Muratoriego - właśnie Pasterz Hermasa.¹ Zdaniem Ireneusza, Tertuliana, Klemensa Aleksandryjskiego i Orygenesa Pasterz powinien być uznany za księgę kanoniczną. Na opinię wyżej wymienionych Ojców Kościoła wpłynęła zapewne forma literacka dzieła, Pasterz jest bowiem stylizowany na apokalipsę.²

Hermas opisał w swojej apokalipsie szereg widzeń, jakie otrzymał od wysłannika Boga, którego określił mianem Pasterza (stąd wzięła się nazwa księgi). Można się domyślać, że Pasterzem owym jest Chrystus.³ Widzenia dotyczyły głównie kwestii odpuszczenia grzechów i pokuty za odstępstwo od wiary. Warto podkreślić, że obok problematyki soteriologicznej podjął Hermas próbę połączenia ze sobą różnych, często sprzecznych, poglądów chrystologicznych i trynitarnych, które funkcjonowały w teologii chrześcijańskiej w okresie Ojców Apostolskich. Autor Pasterza był więc pierwszym Ojcem Apostolskim, który dostrzegł konieczność opracowania zwartej chrystologii oraz systematycznego omówienia relacji, jakie zachodzą pomiędzy Ojcem, Synem i Duchem Świętym. Wyniki pracy teologicznej Hermasa niestety nie zachwycają, (...) a wypowiedziane przez niego zdania na tematy dogmatyczne wprawiają w popłoch historyków teologii i patrologów⁴, należy jednak docenić wysiłki Hermasa, gdyż jako pierwszy podjął on próbę usystematyzowania poglądów chrystologicznych i trynitarnych swoich poprzedników. Można pokusić się o stwierdzenie, iż Pasterz Hermasa kończy pewien etap w rozwoju myśli chrześcijańskiej, zamyka mianowicie okres archaicznej teologii Ojców Apostolskich, zapowiadając jednocześnie nadejście apologetów, którzy wyprowadzą chrześcijaństwo na szerokie wody filozofii greckiej i przy jej pomocy dokonają systematyzacji oraz racjonalizacji teologii chrześcijańskiej.

By zrozumieć należycie przesłanie Pasterza, należy najpierw nieco uwagi poświęcić życiu Hermasa, gdyż doświadczenia życiowe autora Pasterza miały bezpośredni wpływ na treści, jakie zawarł w swoim piśmie. Hermas urodził się jako niewolnik u bliżej nieznanego pana, o którym wspomina w swoim dziele. Następnie przyszły autor Pasterza został przez niego sprzedany rzymskiej chrześcijance o imieniu Rhode. Rhode wyzwoliła Hermasa i, jak się zdaje, to właśnie dzięki niej stał się on chrześcijaninem. Hermas zajmował się kupiectwem i rolnictwem, dochodząc do znacznego majątku, choć niestety w życiu rodzinnym nie wiodło mu się najlepiej. Jego żona była kobietą kłótliwą, a dzieci podczas prześladowań zaparły się wiary chrześcijańskiej. Ponadto władze rzymskie skonfiskowały cały majątek wypracowany przez Hermasa. Te przykre doświadczenia życiowe zbliżyły Hermasa do Boga i popchnęły do zainteresowania mistyką. Hermas, szukając usprawiedliwienia czynu swoich dzieci, otrzymał serię widzeń, z których wynikało, iż odstępcy od Chrystusa mają szansę powrotu na łono Kościoła i odpuszczenia grzechów, co w przekonaniu większości ówczesnych chrześcijan nie było wcale pewne.⁵

Ojcowie Kościoła. Pasterz Hermasa (część 9)

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl