NR 9-10 / 2005
Historia budowy
Brakuje wyczerpujących monografii dotyczących kościoła ewangelicko-reformowanego, poświęconego 125 lat temu w Warszawie. Nieliczne artykuły w prasie relacjonują postępy budowy, są także teksty w "Jednocie" - autorstwa Kacpra Tosio (z 1927 roku) oraz i dr. Witolda Prussa (z 1973 roku). O kościele wspomina również Walerian Krasiński w swoim dziele Zarys dziejów i upadku reformacji w Polsce. Niewiele jednak wiadomo o pierwszym kościele ewangelicko-reformowanym, powstałym w 1777 roku i przebudowanym przez wybitnego architekta, Szymona Bogumiła Zuga (po 1791 roku), a opisanym przez Marka Kwiatkowskiego. Pominięte zostały tu wszelkie informacje historyczne, natomiast sam wygląd kościoła omówiony został bardzo pobieżnie.
Więcej informacji o budynku obecnie istniejącego kościoła, wznoszonego w latach 1866-1880, można znaleźć w artykule: Opis położenia w roku 1866 kamienia węgielnego pod budowę nowego kościoła ewangelicko-reformowanego w Warszawie. Poświęcenie tegoż kościoła w roku 1880 z dołączeniem mów przy obu tych uroczystościach oraz w pracy dr. Witolda Prussa Leszno - jurydyka, ulica, kościół, która to praca jest w posiadaniu Biblioteki Synodu w Warszawie, a jej skrót opublikowany został w specjalnym numerze "Jednoty" z 1976 roku, gdzie autor przedstawia ogólny opis architektury kościoła.
Pierwszy kościół ewangelicko-reformowany w Warszawie powstał na mocy przywileju Stanisława Augusta w roku 1777. Mieścił się w budynku mieszkalnym przebudowanym wewnątrz. Jego fasada nie różniła się od innych budynków w okolicy. Fryderyk Szulz, w relacji z podróży w 1791 roku, tak opisuje kościół: nie ma ani wieży ani dzwonu, ani go dość widać, póki się doń nie podejdzie. Wnętrze nadzwyczaj ciasne, a gdy pastor mówi kazanie, zdaje się, jakby wśród gromadki przyjaciół jeden z towarzystwa wstąpiwszy parę stopni wyżej, coś towarzyszom opowiadał.
przy współpracy z Aleksandrą Sękowską
Historia budynku kościoła ewangelicko-reformowanego w Warszawie - pełny tekst