Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 5-6 / 2007

Zarys pneumatologii Jana Kalwina.

Niebawem (w 2009 r.) będziemy obchodzić 500. rocznicę urodzin Jana Kalwina. Rodzi się w związku z tym pytanie: czy można się od niego jeszcze czegoś – po tylu wiekach – nauczyć? A może staliśmy się wielkimi dłużnikami i to nie tego, co głosi Kalwin, ale tego, na co Bóg nam przez niego wskazuje? Okazuje się bowiem, że dzieło Kalwina jest wciąż żywe, a więc poświęcona mu uwaga powinna zdecydowanie wykraczać poza grzecznościowe, jubileuszowe wzmianki. A może okazać się, że staliśmy się wielkimi dłużnikami i to nie tego, co Kalwin, ale tego, na co Bóg nam przez niego wskazuje.

Ze względu na pneumatologiczny charakter swojej teologii Kalwin został nazwany „teologiem Ducha Świętego”. Zaś z uwagi na to, że nie posługuje się Pismem Świętym wybiórczo, że powrót do Biblii jest dla Kalwina nie tylko programem, ale codzienną praktyką i orientacją życiową, nazywany jest on najbardziej biblijnym reformatorem. Choć jego zdaniem cała teologia powinna być przeniknięta duchem Biblii, nie musi być niewolniczo związana z biblijnymi wyrażeniami. Kalwin nie uważa bowiem Pisma Świętego za zbiór materiałów do dogmatyki, lecz za normatywną zasadę teologii. Każdy zamiar pomniejszenia wagi Pisma Świętego (nawet jego fragmentu) sprowadzi Kościół – zdaniem reformatora – na manowce (czyli zaprzęgnie go do służby innym duchom zamiast Duchowi Świętemu) i sprawi, że taki Kościół przestanie być Oblubienicą Chrystusa. A ponieważ, by nieustannie ukazywać prawdę we właściwym świetle, teologia ma być wciąż na nowo tworzona, za absolutnie niezbędne uznaje poznawanie Boga, woli Bożej i duchowego wymiaru istoty ludzkiej. Poznawanie to nie ma być niczym innym jak procesem rozumienia Słowa Bożego, dokonującym się w umyśle człowieczym dzięki światłu łaski Ducha Świętego.

Duch Święty jest jednym z trzech nierozdzielnych sposobów istnienia Trójjedynego Boga. I choć Kalwin uznaje istnienie Boga w trzech Osobach, przypisuje początek, źródło wszelkiego działania Ojcu, Synowi – Mądrość a Duchowi moc i skuteczność w działaniu. Przyjmuje zarazem, że Duch pochodzi zarówno od Ojca, jak i od Syna, że swą istotę posiada dzięki Ojcu i Synowi razem oraz że Duch uskutecznia działanie Ojca i Syna. Odróżnia przy tym Ducha Odwiecznego Słowa Bożego, który jest złączony z Ojcem, i Ducha Słowa Wcielonego.

Jak Duch Święty działa w świecie? (kosmologia)

Kalwin rozróżnia kilka aspektów Jego działania. Po pierwsze, widzi Go jako stwórczą i czuwającą rękę Bożą, która podtrzymuje stworzenie w istnieniu i jako taka jest jedynym gwarantem stabilności Ziemi i wszechświata (ordo mundi). Porządek panujący w kosmosie dzięki działaniu Ducha Świętego nie jest cechą naturalną stworzonego świata, ale darem Ducha. Wszystkie prawa przyrody, jakkolwiek byśmy je nazwali, są darem Ducha (ordo creationis). Dzięki takiemu podejściu Kalwin ukazuje nam suwerenność Boga nie dopiero w historii świata czy dziejach zbawienia, ale także w zachowywaniu porządku wszechświata, w funkcjonowaniu jego praw, a przede wszystkim przez to, że stałość kosmosu nie jest dana raz na zawsze.

Po drugie, Kalwin postrzega Ducha Bożego jako nieustannie podtrzymujące życie tchnienie (continua inspiratio), dzięki któremu świat istnieje w sposób trwały (stabilis mundi). Każda żywa istota żyje i oddycha dzięki działaniu Ducha, a koniec naturalnego życia i fizyczna śmierć następują z chwilą, gdy powszechne tajemne działanie Ducha Świętego (arcana virtus Spiritus Sancti) zostanie jej odjęte.

Po trzecie, Genewczyk przyjmuje, że na człowieka ma wpływ zarówno powszechne tajemne działanie Ducha Świętego, jak również Duch – jako Jedyny Dawca Dobrych Darów (unicum omnium bonorum fons). Ma przy tym na myśli, że dary Ducha czynią z człowieka istotę rozumną.

Kolejne dary Ducha dają człowiekowi zdolność do życia z Bogiem, konstytuując duchowość człowieczą. W efekcie dusza (miejsce obrazu Bożego w człowieku), rozumiana jako rozum i wola, oraz ciało i dary Ducha Świętego, tworzą jedną człowieczą naturę.

Ks. J. Wiera Jelinek

Co - zdaniem Kalwina - zawdzięczamy Duchowi Świętemu? - pełny tekst

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl