NR 7-8 / 2007
Jürgen Moltmann urodził się 8 kwietnia 1926 roku w Hamburgu. Wbrew swej woli (w wieku 17 lat) został wcielony do wojska i po sześciu miesiącach na froncie belgijskim poddał się alianckiemu żołnierzowi. Prawie cztery lata spędził w obozach jenieckich w Belgii i Szkocji, gdzie przeżył nawrócenie słuchając wykładów uwięzionych tam profesorów1. Po powrocie do Niemiec w 1948 roku rozpoczął studia teologiczne w Getyndze, gdzie poznał swą przyszłą żonę Elizabeth Wendel, późniejszą przedstawicielkę teologii feministycznej. Po służbie w parafii w Bremie-Wasserhorst (1952-1957), wykładał na różnych niemieckich uniwersytetach: historię dogmatów i teologię systematyczną w Wuppertalu (1958-1963), teologię systematyczną i etykę społeczną w Bonn (1963-1968), wreszcie teologię systematyczną w Tybindze (1968-1994)2.
Moltmann, teolog Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, obecnie emerytowany profesor, wielokrotny doktor honoris causa, jest aktywnym działaczem Ekumenicznej Rady Kościołów i bierze czynny udział w pracach Komitetu wydającego Międzynarodowy Przegląd Teologiczny Concilium3. Przez internautów został uznany za najwybitniejszego teologa XX wieku w finalnej rundzie Mistrzostw Świata w Teologii Systematycznej 20064, a słynny obrońca praw zwierząt, ks. Andrew Linzey, umieścił go na 6. miejscu w rankingu znanych postaci, które najbardziej przyczyniły się do poprawy warunków życia zwierząt5.
Eschatologiczna praktyka
Aby lepiej zrozumieć poglądy teologiczno-moralne Moltmanna, należy pamiętać o jego zainteresowaniu filozofem neomarksistowskim Ernstem Blochem i jego dziełem Prinzip Hoffnung6. W struktury myślenia Blocha wkłada Moltman treść teologiczną i w ten sposób formułuje postulaty z zakresu etyki chrześcijańskiej. Zapożycza kategorię Novum (świat dążący ku lepszemu – bez cierpień i zła) i wyjaśnia za jej pomocą oraz w oparciu o teologię Starego i Nowego Testamentu pojęcie Objawienia, a w szczególności dzieje Chrystusa. Objawienie mówi o obietnicach Bożych, zapowiada przyszłość, która będzie czymś całkowicie odmiennym, właśnie owym Novum, ponieważ będzie dana przez Boga, a tym samym stanie się czymś całkowicie innym w porównaniu z rzeczywistością dotychczas nam znaną. Zmartwychwstanie Chrystusa to wydarzenie dające początek owemu Novum, otwierającemu historię dla nowych możliwości7.
Moltmann pragnie za pomocą kategorii Novum ukazać konsekwencje etyczne, wynikające z należytego patrzenia na relację człowiek - świat. Etyka ma być według niego nauką historyczną, badającą to, co przed nami. Ma pozostawać w opozycji do dotychczasowych form, a nie konfrontować nadchodzącej przyszłości z formami życia, które uchodzą za niezmienne. Jej przedmiotem ma być obecne życie zmierzające ku przyszłości, natomiast realizacja tego, co powstaje w przyszłości, jest zadaniem dla eschatologicznej praktyki. Sprężyną etycznego myślenia i działania ma być niezgodność między nadzieją a doświadczeniem, między świadomością a konkretnym bytem, między właściwą istotą, która znajduje odzwierciedlenie w przyszłości, a jej konkretnym istnieniem we współczesności.