NR 11-12 / 2007
Rok 2007 przyniósł dwie ważne rocznice w historii Kościoła w Europie i w Polsce.
550 lat temu na terenach Czech powstał Kościół chrześcijański, którego nazwa w literaturze przedmiotu brzmi: Jednota braterska. Kościół ten szybko ugruntował swoją pozycję na terenach obecnej Polski, co umożliwiło emigrację wielu czeskich ewangelików w te strony w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku.
450 lat temu, w 1557 roku, powołano przy Jednocie czeskiej i morawskiej ks. Jerzego Izraela na pierwszego biskupa oddelegowanego do służby w Kościele Braci Czeskich w Polsce.
Dwa wykłady na temat historii Kościoła Braci Czeskich napisali: emerytowany senior Synodu czeskobraterskiego Kościoła ewangelickiego w Czechach, były długoletni przewodniczący Czeskiej Rady Ekumenicznej, przewodniczący Stowarzyszenia Exulant ks. bp Pavel Smetana oraz prof. Jolanta Dworzaczkowa, emerytowany pracownik naukowy Uniwersytetu w Poznaniu1. Serdecznie dziękujemy autorom za przybliżenie nam tych treści.
Z uwagi na kontekst dziejowy Kościoła ewangelicko–reformowanego w Polsce, a w szczególności zborów wciąż pamiętających swoje duchowe korzenie i utrzymujących tradycję czeskobraterską, z zachwytem i wdzięcznością myślimy o Bogu, który wczoraj, dzisiaj i jutro – zawsze jest ten sam.
Ks. ks. Wiera i Mirosław Jelinkowie
Ks. Pavel Smetana
Jednota braterska – Unitas fratrum – jej powstanie i zmagania do czasów Reformacji światowej
Wstęp
W tym roku wspominamy 550. rocznicę założenia Jednoty braterskiej, wyjątkowego kwiecia, które rozkwitło w bagnistym środowisku średniowiecznego Kościoła rzymskokatolickiego. Czy jednak nie jest zbytecznym trudem zajmowanie się dzisiaj – w świecie współczesnym, żyjącym zupełnie innymi ideami – odległą historią małego Kościoła ewangelickiego? Czy bój Jednoty braterskiej może nam wskazać drogę z labiryntu współczesnego świata, którego jesteśmy dziś częścią?
Przed osiemdziesięciu laty, gdy powstawała Republika Czechosłowacka, nasi ewangeliccy przodkowie połączyli się w jeden Kościół ewangelicki, złożony z dwóch wyznań reformacyjnych: wyznania braterskiego, stworzonego przez J.A. Komeńskiego w 1662 roku i czeskiego wyznania z 1575 roku. To, oczywiście, nie przypadek, że Kościół czeskobraterski (ewangelicki w Czechach) zaraz na początku swego istnienia przyznał się do dziedzictwa czeskiej Reformacji oraz do dziedzictwa Jednoty braterskiej, które wyrosło z ciężkiej walki o prawdę Chrystusową.
J.A. Komeński, ostatni biskup starej2 Jednoty, pisze we wstępie do Konfesji braterskiej, którą wydał w 1662 roku: długo nie wiedziałem, jaka piękna pochwała udzielona była temu wyznaniu wiary naszych przodków przez wielkich mężów: Lutra, Melanchtona, Bucera, Vergeria i innych. Ale teraz otworzyły mi się oczy i serdecznie chwalę Boga za tę drogocenną, naszym ojcom daną i potem nam, ich synom, zachowaną perłę. Pochwali ją także każdy pobożny, kto w należyty sposób będzie bacznie obserwował, po tyluż sporach, w cichym powiewie poruszającego się – i tylko pokój i prawdę do zbawienia uprawiającego tu – Ducha... Ja, to wyznanie ojców naszych, tym chętniej – w zmartwieniach swych i już się do odejścia stąd przygotowując – daję, abym potwierdził wydawane przez siebie świadectwo, będąc u końca swego żywota, że w żadnej religii pod niebem nie znajdując niczego lepszego – co śmiercią swą pieczętuję – ponad to, iż wierzę, że zbawiony będę ja, jak i moi ojcowie, przez łaskę Pana Jezusa.
Z taką oto ogromną wdzięcznością Komeński przyjął Konfesję braterską, która była wynikiem zmagań Jednoty braterskiej. Dlatego i my możemy żywić nadzieję, że nasze wspólne przemyślenia o Jednocie braterskiej nie będą daremne, że powrót do duchowych korzeni czeskiej Reformacji stanie się jednym z istotnych impulsów do odnowy naszego Kościoła.