Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 11-12 / 2008

W listopadzie 2008 roku mija 90. rocznica odzyskania niepodległości przez Polskę. W związku z tym warto przypomnieć polskich ewangelików obrządku reformowanego i augsburskiego działających na rzecz wolności politycznej Polski i budowy niezależnego państwa. O wspieraniu dążeń niepodległościowych przez polskie środowiska ewangelickie mówi dokument opublikowany w obszernych fragmentach w książce Ewangelicy Polacy w świetle dokumentów urzędowych (1919 rok), opracowanej przez Jakuba Glassa. Jest to oświadczenie uchwalone przez zbór reformowany w Warszawie i odczytane na jego posiedzeniu 29 października 1918 roku. Członkowie parafii opowiedzieli się tu jednoznacznie za niepodległym państwem polskim1. Redaktor wyboru dokumentów napisał w krótkim wstępie, poprzedzającym tekst źródłowy, że warszawski zbór uchwalił deklarację w końcu roku 1918, gdy wraz z załamywaniem się potęgi niemieckiej zbliżała się radosna chwila zmartwychpowstania państwa polskiego2.
     Warto poznać biografię Jakuba Glassa, który przyczynił się do rozpowszechnienia historycznego tekstu, publikując jego treść, rok po ogłoszeniu i dokumentując tym samym niepodległościową postawę warszawskich kalwinistów. Jakub Glass to jeden z najwybitniejszych polskich luteran. Urodził się 12 stycznia 1864 roku w Warszawie. Jego przodkowie o nazwisku Głaz pochodzili ze wsi Głazowo położonej w powiecie mrągowskim na Mazurach. Mieszkali tam jeszcze na przełomie XIX i XX wieku3. Glass kształcił się w dziedzinie prawa w Warszawie i Heidelbergu. W 1888 roku uzyskał w rodzinnym mieście stopień kandydata praw4. W latach 1892-1917 był pisarzem hipotecznym w Sądzie Okręgowym w Warszawie5. Po latach pisano na jego temat, iż na odpowiedzialnym tym stanowisku zaznacza się nie tylko jako wybitny hipotekariusz, ale również jako strażnik polskości hipoteki, która, choć obca z narzuconego przez zaborcę języka, nigdy nie przestawała być z ducha polską. Zasługa to w dużej mierze ludzi, którzy hipoteką pod rządami zaborczymi kierowali, a wśród nich nazwisko Jakuba Glassa w pierwszym widnieje szeregu6. W latach 1917-1920 pełnił on funkcję prokuratora Sądu Najwyższego, w okresie 1920-1926 sędziego tego sądu (Izby III dla byłej dzielnicy pruskiej)7, a od 1926 do 1928 roku sprawował godność prezesa rady Towarzystwa Prawniczego w Warszawie8. Prowadził też działalność dydaktyczną, wykładając od 1 października 1917 roku prawo hipoteczne na Uniwersytecie Warszawskim, zaś w okresie 1 kwietnia 1919 – 31 marca 1921 był na UW docentem mianowanym tego przedmiotu9. Od 1 kwietnia 1921 roku do końca roku akademickiego 1930/31 prowadził na tej samej uczelni wykłady zlecone z prawa hipotecznego. Działał jako rejent i adwokat10. Od 1919 roku należał do Komisji Kodyfikacyjnej RP, gdzie był głównym referentem prawa o notariacie11. Ogłosił liczne prace z zakresu prawa hipotecznego, między nimi podręcznik akademicki z 1922 roku, wznawiany w późniejszych latach12. W 1935 roku przeszedł na emeryturę13.
      Jakub Glass czynnie uczestniczył w życiu polskiego Kościoła ewangelicko-augsburskiego i warszawskiej parafii Świętej Trójcy. W latach 1919-1937 był prezesem Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski mianował go prezesem konsystorza w lutym 1919 roku14. J. Glass w pierwszym okresie istnienia II RP działał na rzecz obrony polskości Mazur. 28 listopada 1918 roku przemawiał na wiecu w sali Towarzystwa Higienicznego w Warszawie, na którym zebrani uchwalili – na wniosek luterańskiego biskupa ks. Juliusza Burschego – rezolucję domagającą się włączenia całego Śląska i Mazowsza, nazywanego pruskim, do Polski. Oprócz Glassa i Burschego z przemówieniem wystąpił ks. Tosio z Kościoła ewangelicko-reformowanego15. W 1919 roku Glass należał do założycieli sekcji mazurskiej przy Towarzystwie Kresów Pomorskich Zrzeszenia Plebiscytowego Polaków Ewangelików i Komitetu Mazurskiego dla akcji plebiscytowej16. Był jednym z inicjatorów roztoczenia opieki nad ewangelikami – Polakami mieszkającymi poza Polską i współpracował w tym zakresie z ks. Juliuszem Bursche17. Od 1919 roku uczestniczył w rozmowach z władzami Uniwersytetu Warszawskiego w sprawie powołania Wydziału Teologii Ewangelickiej18. Zabiegi zaowocowały powołaniem na uniwersytecie 4 stycznia 1921 roku Studium Teologii Ewangelickiej przekształconego w roku akademickim 1921/22 w Wydział Teologii Ewangelickiej UW.

Adrian Uljasz

Niepodległościowa deklaracja warszawskich kalwinistów z października 1918 roku - pełny tekst

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl