Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

ImageNR 5 / 1987

Do najwybitniejszych i szczególnie zasłużonych dla naszego wyznania postaci należy Henryk Merczyng, działacz Jednoty Wileńskiej, badacz dziejów polskiej Reformacji. Prace Merczynga do dzisiaj są powszechnie cytowane przez historyków, ale nikt już prawie nie wie, kim był ich autor. Nieliczne informacje rozrzucone są w trudno dostępnych i na ogół starych źródłach, takich jak archiwalia i dawna prasa (przede wszystkim z okresu 1916-1920). Jedyna, bardzo zwięzła, biografia Merczynga znajduje się w Polskim Słowniku Biograficznym (t. XX).

Henryk Merczyng urodził się 5 lutego 1860 r. w Zgierzu, w rodzinie ewangelicko-reformowanej. Pewne dane o tej rodzinie znajdują się w aktach ewangelicko-augsburskiej parafii Św. Trójcy w Łodzi, przechowywanych w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w tym mieście (parafia ewangelicko-reformowana w Łodzi powstała znacznie później). Ojcem Henryka był Jan Karol Henryk Mertsching (1818-1872), znany architekt i budowniczy powiatu łęczyckiego, matką - Matylda z domu Schlabic. Po ukończeniu II Gimnazjum w Warszawie Merczyng wstąpił na Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu Warszawskiego, który skończył z wyróżnieniem w 1882 r. Już w czasie studiów rokował duże nadzieje jako fizyk, o czym świadczy przyznanie mu (1881/1882) specjalnego zasiłku finansowego przez Kasę im. Mianowskiego. Wysoko oceniano również humanistyczne zainteresowanie młodego studenta - Wydział Historyczno-Filologiczny UW przyznał mu złoty medal za rozprawę o cesarzu Tyberiuszu.

Po studiach w Warszawie Merczyng podjął naukę w Instytucie Inżynierów Komunikacji w Petersburgu, jednej z najlepszych uczelni technicznych w cesarstwie. W Instytucie studiowało wówczas wielu młodych Polaków. W 1883 r. - wraz z innym wybitnym później fizykiem polskim, Władysławem Natansonem - Merczyng założył nielegalne polskie kółko przyrodnicze, które przetrwało do 1905 r. i zostało przekształcone w legalny już Związek Polskich Lekarzy i Przyrodników - ważną organizację polonijną w Petersburgu.

Po ukończeniu nauki w 1885 r. bohater nasz krótko pracował na stacji kolejowej w Puławach (noszących wówczas nazwę Nowa Aleksandria) jako urzędnik Kolei Nadwiślańskiej. W 1887 r. powrócił do Petersburga, gdzie objął posadę w Instytucie Inżynierów Komunikacji jako nauczyciel nadetatowy (tzw. repetytor). Tu przeszedł wszystkie szczeble kariery naukowej, zostając kolejno adiunktem (1891 r.), profesorem nadzwyczajnym (1896 r.) oraz profesorem zwyczajnym (1907 r.). W 1911 r. przyznano mu tytuł "zasłużonego profesora". Prowadził również wykłady w Instytucie Elektrotechnicznym. Zainteresowania Merczynga jako fizyka dotyczyły przede wszystkim mechaniki płynów i optyki. Wykładał również elektrotechnikę i problemy napędu transportu elektrycznego. Pracował także nad wieloma zagadnieniami praktycznymi, związanymi z elektryfikacją kolei i budową rurociągów. Ogłosił wiele prac naukowych w czasopismach polskich, rosyjskich, francuskich i niemieckich. Praca na polu zastosowań technicznych przyniosła mu szereg zaszczytów i godności. Merczyng napisał również kilka podręczników dla studentów, a także szereg rozpraw z historii astronomii. Publikował również teksty popularne - jako jeden z pierwszych Polaków wygłaszał odczyty i wydawał broszury omawiające teorię względności.

Włodzimierz Zuzga

Pełny tekst artykułu po zalogowaniu w serwisie.

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl