Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

Recenzja

NR 1/2022, s. 36-38

Pod koniec 2021 r. ukazał się drukiem drugi tom „Istoty religii chrześcijańskiej” Jana Kalwina. Warto wspomnieć o całym sztabie ludzi, którzy swą usilną pracą doprowadzili do końcowego efektu. Głównym tłumaczem dzieła jest Janusz Kucharczyk i częściowo Rafał Leszczyński senior. Co trzeba koniecznie podkreślić, ten ostatni, mimo zaawansowanego wieku (88 lat) w pełni uczestniczy w tej pracy, a dotyczy to także księgi trzeciej i czwartej, które ukażą się najprawdopodobniej za kilka lat. Różnice w stosunku do wersji francuskiej zbadała Alina Lotz, a weryfikacji przekładu dokonali wspomniany już Rafał Leszczyński senior i częściowo Piotr Wietrzykowski. Korekty językowej podjęli się Rafał Leszczyński senior, Przemysław Piłatowicz i Anna Szuba. Ostateczną edycję, redakcję i skład wyszły spod ręki Marka Handrysika, który odpowiada za całość pracy i jest spiritus movens całego przedsięwzięcia. Za łamanie tekstu byli odpowiedzialni Aleksander Wojtowicz, Rafał Długosz i Michał Długosz. Projekt okładki jest autorstwa Estery Szyi, a przekład był częściowo sponsorowany przez Come Over and Help. W projekt zaangażował się również sporo anonimowych osób, które nie oczekują żadnej nagrody, a copyright należy do Towarzystwa Upowszechniania Myśli Reformowanej Horn. 

Tom otwiera reprodukcja portretu Kalwina, której oryginał pochodzi prawdopodobnie z drugiej połowy XVII w. i znajduje się obecnie w Instytucie Tolle Lege w Warszawie. Ma to istotne znaczenie, ponieważ istnieje bardzo niewiele podobizn reformatora.

Księga druga „Istoty…” mówi dosłownie „O poznaniu Boga Odkupiciela w Chrystusie, które wpierw zostało przedstawione ojcom w Prawie, potem i nam w Ewangelii”. Organizatorzy wydania podjęli się tłumaczenia. Główny autor przekładu jest baptystą, zaś wydawca należy do Kościoła Wolnych Chrześcijan. Nic więc dziwnego, że w przypisach spotkamy się z odnośnikami do przeszłości, która wyrosła z reformowanej teologii purytańskiej i jednocześnie anabaptystycznej i takie właśnie źródła zadecydowały o ostatecznej formie dzieła. Ewangelikalne chrześcijaństwo, widoczne na kartach książki, z całą pewnością może być poczytywane za wielki plus przekładu i niezbędnych komentarzy. Jeśli chodzi o inne szczegóły strony technicznej, to warto odnotować, że przypisy wyszły spod ręki Rafała Leszczyńskiego seniora, Adama Węgrzyka, Przemysława A. Lewickiego i Przemysława Piłatowicza. Zrezygnowano z cytowania Biblii Warszawskiej na rzecz Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej, co również jest ukłonem w stronę tradycji.

Trzeba zaznaczyć, że tłumaczenie pochodzi z tekstu łacińskiego, zamieszczonego na stronie Christian Classics Ethereal Library czyli „Calvini Opera…”, zweryfikowanego na podstawie „Institutio…” w woluminie trzydziestym „Corpus Reformatorum” wydawnictwa Brungsvigale Apud C. A. Schwetsche et Filum (M. Bruhn) 1864 wraz z zawartymi tam przypisami. Podziękowania należą się też: dr. Dariuszowi Bryćce, Prezesowi Instytutu Tolle Lege za promocję pierwszej księgi, Maciejowi Stasiakowi, Damianowi Dziedzicowi oraz innym osobom z facebookowej grupy „Patrystyka dla protestantów” za udostępnienie źródeł, na które powoływał się Kalwin.

Całość księgi drugiej zamyka się w siedemnastu rozdziałach i w dodatkach. Główny zarys to, po pierwszej części, która mówi o Symbolu Apostolskim o Poznaniu Boga Stwórcy, następuje druga część – o poznaniu Boga Odkupiciela, która została objawiona najpierw ojcom w Prawie, a potem nam w Ewangelii. Oznacza to w praktyce, że podstawowy wątek będzie dotyczył „po pierwsze: o powodzie odkupienia, znaczy o upadku Adama, po drugie: o samym odkupieniu. Na pierwsze rozważanie przeznaczono pięć rozdziałów, na drugie pozostałe [dwanaście]” (s. 13). Zagadnienie odkupienia dotyczy tutaj nie tylko ogólnego potraktowania samego odkupienia, lecz również jego skutków, a w szczególności grzechu pierworodnego, zniewolenia woli, zepsucia natury wszystkich ludzi, działania Boga w ich sercach (rozdziały od pierwszego do piątego) i odparcia zarzutów, które stawia się w obronie wolnej woli (rozdział piąty). Da się powiedzieć, że „traktat o odkupieniu może zostać podzielony na 5 poszczególnych części:

1. wskazanie na Tego, w którym człowiek może szukać zbawienia, mianowicie na Chrystusa – rozdział szósty,

2. sposób w jaki ów Chrystus został objawiony temu światu, mianowicie w podwójnej formie, najpierw w Prawie (z tego powodu omawia Dekalog i porusza inne problemy związane z Prawem – rozdziały siódmy i ósmy, następnie w Ewangelii, gdzie rozważane są różnice i podobieństwa między jednym a drugim Testamentem – rozdziały od dziewiątego do jedenastego,

3. jakim był i być powinien Chrystus, by spełniać funkcję Pośrednika, mianowicie: Bogiem i człowiekiem w jednej osobie – rozdziały od dwunastego do czternastego,

4. cel w jakim został wysłany przez Ojca na świat, gdzie [jest] mowa o Chrystusie jako królu, proroku i kapłanie – rozdział piętnasty,

5. sposoby, na jakie, lub w jakich etapach wypełnił zadania Odkupiciela, aby zapewnić nam odkupienie – rozdział 16, gdzie o Jego śmierci, pogrzebaniu, wstąpieniu do piekieł, zmartwychwstaniu, wniebowstąpieniu, zasiąściu po prawicy Ojca, roztrząsane będą artykuły i owoce rodzące się z tej nauki, wraz z dodanym rozdziałem siedemnastym [zawierającym] rozwiązanie problemu czy Chrystus jest obiecaną Bożą łaską i zbawieniem” (s. 13–14).

Szczegółowy rozbiór drugiego tomu „Institutio…” ujawnia złożoność problematyki teologicznej. Pierwszy rozdział „Przez upadek i zepsucia Adama cały rodzaj ludzki stał się przeklęty i zwyrodniały w stosunku do stanu pierworodnego; czyli o grzechu pierworodnym” przedstawia nam ogólny obraz zła, które dotknęło człowieka z jego własnej winy. Przekroczenie Słowa Bożego stało się końcem rajskiej szczęśliwości i w efekcie doprowadziło do skażenia ludzkiej natury.

Drugi rozdział „Człowiek teraz jest pozbawiony wolności woli i poddany nędznej niewoli” uzmysławia nam Bożą wszechmoc i zarazem beznadziejność losu człowieka, trzeci rozdział z kolei, zatytułowany „Zepsuta ludzka natura nie rodzi niczego, co by nie było godne potępienia”, dowodzi jednoznacznie, że człowiek nie może samodzielnie wyzwolić się z jarzma własnej doli, zależy bowiem od Bożych wyroków. Czwarty rozdział natomiast „W jaki sposób Bóg działa w sercach ludzi?” pokazuje uzależnienie wolności człowieka od Boga – Stwórcy i niemożność działań, które swój początek mają właśnie w rozpaczliwych ludzkich dążeniach.

Wynika z tego kolejny rozdział (piąty) „Odparcie zarzutów wysuwanych zwykle w obronie wolnej woli”. Dowiadujemy się tutaj, że mamy do czynienia z predestynacją. To Bóg bowiem wybiera człowieka, który bez Niego nie jest w stanie niczego zrobić.

Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl

*****

 

Krzysztof Biliński – filolog, profesor zwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego

Jan Kalwin
Istota religii chrześcijańskiej
Institutio christianae religionis
Księga II

Towarzystwo upowszechniania
Myśli Reformowanej HORN
Świętochłowice  2021, ss. 518.