Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

Nr 5-6 / 1989

Wszelkie ludzkie zgromadzenia – i te małe, towarzyskie, i te duże, mające coś uradzić – moją swój odrębny klimat. Najczęściej zależy on od tonu podanego przez pierwszą zabierającą głos osobę. Bardzo silnie dało się to odczuć na tegorocznym Synodzie Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, który obradował w Warszawie w dniach 29 i 30 kwietnia. Ton podał podczas nabożeństwa inaugurującego obrady synodalne (introit – Ps. 134; lekcja – I Sam. 16:1-13; Ewangelia – Mat. 6:24-33) ks. Piet van Valdhuizen, który w swoim kazaniu w sposób tyleż zwięzły co żarliwy rozwinął myśl wiersza 7-b z 16 rozdziału I Księgi Samuela. Zachęcił, abyśmy słowa: „Bóg nie patrzy na to, na co patrzy człowiek. Człowiek patrzy na to, co jest przed oczyma, ale Pan patrzy na serce”, rozważyli dziś jako Kościół stojący przed Bogiem i mający na tym Synodzie dokonać ważkich wyborów. (Tekst wygłoszonego kazania drukujemy na s. 9 – red.). Sobotnie przedpołudniowe obrady rozpoczęły się bezpośrednio po nabożeństwie pieśnią 381 i modlitwą prowadzoną przez ks. Marka Izdebskiego. Prezes Synodu, Witold Bender, po powitaniu zebranych zwrócił szczególną uwagę na /akt, że jest to Synod wyborczy, spoczywa więc na nim wielka odpowiedzialność, ponadto odbywa się w chwili bardzo ważnej dla narodu, gdy żyjemy nadzieją przemian. Porządek obrad pierwszego dnia przewidywał 22 punkty, drugiego – 7 punktów. Po powołaniu Komisji Skrutacyjnej głos zabrał ks. bp Zdzisław Tranda przedstawiając sylwetki dwóch kandydatów na prezesa Synodu: dotychczasowego prezesa – p. Witolda Bendera oraz proj. Rafała Leszczyńskiego. W tajnym głosowaniu prezesem Synodu wybrano na trzecią już kadencję p. Witolda Bendera. Do Prezydium Synodu weszła p. Kinga Stawikowska jako sekretarz (zastępca – p. Andrzej Kowalski) i ks. Marek Izdebski jako notariusz (zastępca – ks. Mirosław Jelinek).

Następnie przyjęto protokół poprzedniej sesji. Z uznaniem należy odnotować, że delegaci mogli w tym roku zapoznać się z nim przed przybyciem na Synod. Wpłynęło to niewątpliwie na skrócenie czasu obrad i mniejsze zmęczenie uczestników. Sprawozdanie ogólne Konsystorza i sprawozdanie Biskupa również udostępnione były delegatom wcześniej, wobec czego prof. Jarosław Świderski (radca świecki Konsystorza) i ks. Zdzisław Tranda w swoich wystąpieniach ograniczyli się już tylko do krótkiego uwypuklenia tych punktów sprawozdań, które uznali za szczególnie ważne.

I tak, prof. J. Swiderski podkreślił m.in., że w czasie kadencji ustępującego Konsystorza porządkowano i przystosowywano działania do zmieniającej się rzeczywistości krajowej, rzutującej na warunki życia współwyznawców. Do radosnych wydarzeń należała ordynacja ks. Marka Izdebskiego oraz otwarcie i poświęcenie kaplicy i domu parafialnego w Bełchatowie. Oprócz spraw wypunktowanych przez prof. J. Świderskiego sprawozdanie Konsystorza informowało m.in. o kontynuowaniu bądź zakończeniu kilku dużych przedsięwzięć budowlano-remontowych, o zreformowaniu gospodarki samochodowej w dążeniu do oszczędności, o ukazaniu się dwóch ważnych dla Kościoła wydawnictw, jakimi są „Katechizm heidelberski” i „Porównanie wyznań” (ta ostatnia publikacja oczekiwana była z niecierpliwością nie tylko przez członków naszego Kościoła – przyp. W. M.) i o realizacji zalecenia ubiegłoroczne go Synodu – powołania zespołu doradczego „Jednoty” z udziałem współwyznawców również spoza Warszawy. Do ważnych spraw należy także utworzenie i stopniowe realizowanie programu zbliżenia z Czeskobraterskim Kościołem Ewangelickim oraz dokonanie liczącego się kroku w zbliżeniu z Kościołem Metody-stycznym w Polsce – powołano wspólną Komisję ds. Zbliżenia Obu Wspólnot Wyznaniowych (jest to realizacja uchwały Synodu z 1988 r.). Podjęto również zaniechaną akcję utworzenia „mapy społeczności ewangelicko-reformowanej”, która dopomogłaby we właściwym zaspokajaniu potrzeb religijnych współwyznawców, szczególnie zaś zapewnieniu opieki duszpasterskiej i kontaktów międzyludzkich. Konsystorz stwierdził, że „mimo obserwowanego w całym kraju spadku zaangażowania w pracach społecznych, w naszych kręgach występuje wciąż duża aktywność w pracy dla Kościoła”. Ze sprawozdania prof. J. Swiderskiego chcę przytoczyć jeszcze końcowe zdania. Nawiązując do dwóch zadań Kościoła:

KOMISJA PROBLEMOWA

  1. Jan Baum
  2. Karol Hoffman
  3. ks. Mirosław Jelinek
  4. Wiera Jelinek
  5. Andrzej Kowalski
  6. Rafał Leszczyński
  7. ks. Jerzy Stahl
  8. Jarosław Świderski

duchowego budowania się wewnątrz społeczności oraz dawania świadectwa na zewnątrz, prof. J. Swiderski stwierdził, że to drugie zadanie idzie nam lepiej niż pierwsze. W tej sytuacji „musimy się jeszcze zdobyć na ogromny wysiłek – powiedział – by przywrócić właściwe znaczenie słowu MIŁOŚĆ”. I zakończył: „Takie właśnie przesłanie chcemy przekazać Konsystorzowi, który jutro wybierzemy”. Na poły żartobliwie wypomniano później Autorowi, że druga część jego sprawozdania miała charakter kaznodziejski.

Do kilku spraw poruszonych w swoim pisemnym sprawozdaniu nawiązał z kolei ks. bp Zdzisław Tranda. W uzupełnieniu p. 3.6 powiedział, że w pracy młodzieżowej nastąpiła wprawdzie pewna poprawa, ale sytuacja nadal nie jest dobra. Krytyczny stan Kościoła, o którym wspominał w p. 1.3, wynika jego zdaniem właśnie m.in. z tego, że dwa główne nurty pracy młodzieżowej – tj. działalność parafialnych grup młodzieżowych w ciągu roku oraz wakacyjne akcje obozowe – toczą się zbyt wolno i słabo.

Następnie Ksiądz Biskup wspomniał o dwóch ważnych projektach ustaw: „O gwarancjach wolności sumienia i wyznania” oraz o ubezpieczeniach społecznych duchownych i osób zakonnych. Co do pierwszej Kościół ma pewne zastrzeżenia, co do drugiej zaś – uważa, że położy ona wreszcie kres dyskryminacji, jaką był fakt pozbawienia duchownych możliwości posiadania ubezpieczenia społecznego. Z naciskiem podkreślił Biskup p. 8 swego sprawozdania dotyczący reagowania naszego Kościoła na gwałcenie praw człowieka. Na apel SAKR zwróciliśmy się z protestem do rządu Rumunii zarówno za pośrednictwem ambasady rumuńskiej w Polsce, jak i przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Od rządu Rumunii nie otrzymaliśmy odpowiedzi, natomiast Ministerstwo Spraw Zagranicznych odpowiedziało, że wiadomości są przesadzone, wobec czego protesty zbędne. Za sprawę szczególnie ważną uznał Ksiądz Biskup starania o nawiązanie stosunków z Kościołem reformowanym na Litwie. Jest nadzieja na osobiste kontakty i współpracę, być może nawet o charakterze misyjnym.

Kończąc swoje wystąpienie Ksiądz Biskup wyraził uznanie dla trzyletniej pracy ustępującego Konsystorza i serdecznie podziękował mu za ofiarność, serce i przywiązanie do Kościoła. Pożegnał również gorąco kończącego swój dwuletni pobyt w Polsce ks. Pieta van Veldhuizena, który niebawem powraca do swojej ojczyzny – Holandii. Biskup opisał pokrótce działalność ks. Pieta w naszym Kościele: prowadzenie nabożeństw, seminariów dla duchownych i studentów, kursów katechetycznych, wykładów, przygotowań egzegetycznych na temat tekstów przeznaczonych do kazań i preparacji do opracowywania kazań. Oprócz tego ks. Piet wygłaszał wykłady i referaty w Kole Teologów Ewangelickich oraz w parafiach reformowanych, luterańskich i środowiskach katolickich.

„To tylko krótkie wyliczenie faktów” – powiedział Biskup – „nie da się natomiast opisać, jak wiele włożył on w to serca, ile sił ofiarował, ile nocy poświęcił na przygotowywanie się do wypełnienia powierzonego zadania. (...) Okres jego pracy wśród nas był bardzo owocny”.

Warto jeszcze odnotować inne sprawy, o których mówiło sprawozdanie Biskupa, mianowicie: o sytuacji w poszczególnych zborach, o pracach Komisji, o diakonii, nauczaniu katechetycznym, wyjazdach zagranicznych dzieci i młodzieży, o stosunkach z innymi Kościołami, współpracy z Polską Radą Ekumeniczną, o sprawach duchownych i kandydatów na duchownych oraz o kontaktach zagranicznych. Relacjonując działania podejmowane przez Kościół na zewnątrz, Biskup wspomniał również o akcji pomocy dla ofiar trzęsienia ziemi w Armenii informując, że zebrane w parafiach pieniądze Konsystorz przekazał za pośrednictwem Polskiego Czerwonego Krzyża.

Po tych dwóch krótkich wystąpieniach Prezes Synodu złożył podziękowanie ustępującemu notariuszowi Synodu, ks. Bogdanowi Trandzie, i sekretarzowi – p. Zdenkowi Matysowi. Przed przerwą obiadową delegaci wysłuchali jeszcze sprawozdania finansowego i projektu preliminarza budżetowego na rok 1989, sprawozdania Komisji Rewizyjnej i Komisji Synodalnej ds. Prawa i Regulaminów Kościoła oraz uzupełnienia sprawozdania Komisji Problemowej.

Popołudniową sesję pierwszego dnia obrad .zainaugurowało sprawozdanie Synodalnej Komisji Ewangelizacyjnej, po czym nastąpiły sprawozdania: parafii w Bełchatowie, Komisji Dokumentacji, Informacji i Wydawnictw, Komisji Katechetycznej oraz Młodzieżowej. Następnie p. Jarosław Stejskał z Komisji ds. Prawa udzielił wyjaśnień w sprawie rozdanej uczestnikom Synodu ankiety zawierającej szczegółowe pytania w kwestii nowelizacji Prawa Wewnętrznego Kościoła Ewangelicko-Reformowanego. Ankieta ma charakter wyłącznie sondażowy, a nie rozstrzygający.

Przed rozpoczęciem dyskusji plenarnej zatwierdzono preliminarz na rok 1989 i udzielono Konsystorzowi absolutorium. Dyskusja toczyła się wokół wielu spraw. Najwięcej emocji wzbudziło stwierdzenie Biskupa o krytycznej sytuacji naszego Kościoła, sprawa pracy młodzieży, działalność ewangelizacyjna i stosunki międzyludzkie w zborach. Krzyżujące się pytania, odpowiedzi i propozycje świadczyły o bardzo żywym zaangażowaniu członków Synodu w tematykę obrad. Synod powitał z uznaniem fakt utworzenia przez Komisję Ewangelizacyjną Centralnej Taśmoteki Duszpasterskiej. Nauczyciele, kaznodzieje i pracownicy diakonii, mając do dyspozycji katalogi, będą mogli wybrać i zamówić potrzebne pozycje.

Po krótkiej przerwie przystąpiono do wyborów prezesa Konsystorza. Prezes Synodu dokonał krótkiej prezentacji trzech kandydujących osób: p. Andrzeja Skierskiego (kandydat Konsystorza), p. Jarosława Stejskała (kandydat zboru w Zelowie) oraz p. Włodzimierza Zuzgi (kandydat zboru w Warszawie) – jako działaczy kościelnych, a następnie każdy z nich przedstawił swoją wizję pracy na tym stanowisku.

Z sali zadano wszystkim trzem kandydatom pytanie, czy mają konkretne projekty działania, w wyniku którego można by osiągnąć lepsze wyniki pracy z młodzieżą. A. Skierski uważał, że należy rozmawiać z młodymi i znaleźć dla nich odpowiedniego opiekuna odpowiedzialnego przed Konsystorzem; zdaniem J. Stejskała należy wykorzystać własne doświadczenia z młodych łat oraz przydzielić młodzieży opiekuna z ramienia Konsystorza; W. Zuzga natomiast stwierdził, że młodzież ma swoje określone problemy, które próbuje rozwiązywać. Ale między stawianymi przez nią pytaniami, a odpowiedzią, jaką otrzymuje w Kościele – występuje silna rozbieżność. My myślimy, jak lepiej głosić Ewangelię, młodzież zaś pyta: dlaczego w ogóle głosić Ewangelię? My zastanawiamy się, jaką drogą dojść do zbawienia, a młodzież pyta: czy ja w ogóle chcę być zbawiony? Wniosek: obecne formy nauczania w Kościele i duszpasterstwa nie spełniają swojej roli w stosunku do młodzieży. Wymagają, więc przemyślenia i zreformowania.

W pierwszej turze głosowania żaden z kandydatów nie uzyskał kwalifikowanej większości. W drugiej turze na prezesa Konsystorza wybrano p. Włodzimierza Zuzgę. Dwa punkty porządku dziennego pierwszego dnia obrad (p. 20 i 22) przeniesiono na dzień następny, a tego wieczoru odbyła się jeszcze uroczystość podziękowania p. Janowi Baumowi za jego ofiarną, 22-letnią pracę w Konsystorzu, w tym 3 kadencje na stanowisku prezesa. Sesję sobotnią zakończono wspólną modlitwą.

KOMISJA DS. PRAWA WEWNĘTRZNEGO I REGULAMINÓW

  1. Witold Brodziński
  2. Adam Hulanicki
  3. Jan Jersak
  4. Roman Lipiński
  5. Zdenek Matys
  6. Jarosław Swiderski
  7. Andrzej Topolski
  8. ks. Bogdan Tranda

W niedzielę obrady zaczęły się o 8.30 pieśnią nr 63 i modlitwą prowadzoną przez ks. Bogdana Trandę. Następnie przystąpiono do przedstawienia problematyki prawnej (p. 20 porządku obrad z poprzedniego dnia). Dyskutowano m.in. nad tym, czy Konsystorz ma zatwierdzać różne podejmowane przez poszczególne zbory i ważne dla nich decyzje, jak np. wybór prezesa i członków Kolegiów Kościelnych, zastanawiano się, kto (duchowny czy świecki) powinien być administratorem parafii, pytano, co z wokacją dla duchownych.

Następnie odczytano projekty wniosków i podjęto decyzję o prowadzeniu dalszej działalności przez synodalne komisje: Problemową, Prawa i Regulaminów Kościoła oraz Ewangelizacyjną. Na tym poranną część obrad zakończono i uczestnicy Synodu udali się do kościoła.

Nabożeństwo z Wieczerzą Pańską miało charakter bardzo uroczysty. Prowadzili je wspólnie: ks. bp Zdzisław Tranda, ks. Władysław Paschalis, ks. Jerzy Stahl, ks. Mirosław Jelinek i ks. Marek Izdebski (introit – Ps. 95:6.7; lekcja – I Tym. 2:1.6: Ewangelia – Jn 16: :23–30). Kazanie (wg II Kor. 5:17) wygłosił Ksiądz Biskup. Nawiązując do przemian w kraju, do rysujących się lepszych perspektyw politycznych i społecznych, kaznodzieja postawił pytanie, czy istnieją również perspektywy na rozwój moralny narodu, i czy my, jako mała społeczność, możemy mieć na to wpływ. Stwierdził, że możemy wiele zdziałać, jeżeli wcielimy w życie jednostki, zboru i Kościoła słowa z II Kor. 5:17 – „Oto wszystko stało się nowe”. Będzie to możliwe pod warunkiem, że dokona się w nas przemiana, o której mówi apostoł Paweł: „Jeśli ktoś jest w Chrystusie, nowym jest stworzeniem”.

Obrady wznowiono prezentacją kandydatów na radców świeckich i duchownych Konsystorza. Duchownym radcą wybrano ks. Jerzego Stahla (zastępcą ks. Bogdana Trandę), radcami świeckimi zostali: p. Dorota Niewieczerzał z Warszawy i p. Jarosław Stejskał z Łodzi. Zastępcami: p. Jan Jersak z Zelowa i p. Andrzej Topolski z Łodzi. Następnie Prezydium Synodu wysunęło dwa wnioski. Pierwszy – o poparcie dalszej działalności komisji: Katechetycznej, Młodzieżowej oraz Dokumentacji, Informacji i Wydawnictw – został przyjęty. Drugi – aby wybory Prezydium Synodu odbywały się już podczas ostatniej sesji kończącego kadencję Synodu oraz by przygotowanie pierwszej sesji należało do obowiązków nowo wybranego prezydium, a wszystkie sprawy związane z zakończeniem minionej kadencji załatwiało prezydium ustępujące – został przekazany Komisji Prawa do rozpatrzenia. Grupa 9 osób (Teresa Bartczak, Jan Baum, Witołd Bender, Irma Koterowa, Dorota Niewieczerzał, ks. Władysław Paschalis, ks. Jerzy Stahl, Jarosław Swiderski, Władysław Scholl) wystąpiła z następującym, jednomyślnie przyjętym wnioskiem: „Synod zobowiązuje Konsystorz do poświęcenia szczególnej u-wagi sytuacji najmniejszych, pozbawionych stałej obsługi duszpasterskiej zborów naszego Kościoła i ośrodków diasporalnych. Oczekujemy na następnej sesji w sprawozdaniu Konsystorza szczegółowej oceny sytuacji tych zborów i określenia konkretnych kroków dla ich wzmocnienia (dotyczy Katowic, Pstrążnej, Strzelina, Żychlina i Żyrardowa)”.

KOMISJA EWANGELIZACYJNA

  1. Jakub Aleksandrowicz
  2. Krzysztof Bandoła-Skierski
  3. Małgorzata Chmielewska
  4. Eugeniusz Dytrych
  5. ks. Marek Izdebski
  6. Paweł Kuciński
  7. Roman Lipiński
  8. Bożena Matys
  9. Józef Pospiszył
  10. Wojciech Rychwalski
  11. Anna Smetana
  12. Kinga Stawikowska
  13. Jaromir Swiderski
  14. Hanna Tranda
  15. Anna Zieleniewska

Delegatka zboru warszawskiego przedstawiła propozycję, by Kościół zajął się problemem współwyznawców uzależnionych od alkoholu. Bez długich przygotowań – powiedziała – możemy zrobić coś od razu, na przykład co niedziela wspólnie modlić się na nabożeństwach w intencji uzależnionych i ich rodzin. Ksiądz Biskup poparł propozycję i wyraził nadzieję, że nowej Komisji Ewangelizacyjnej uda się może podjąć zdecydowane kroki w tej sprawie.

Przed przerwą obiadową dyskutowano jeszcze nad wnioskiem o nadawanie honorowego członkostwa Synodu. Na wniosek synodalnej Komisji ds. Prawa podjęto następującą uchwałę: „Synod postanawia, że przyjmie do porządku obrad wniosek o nadanie godności honorowego członka Synodu tylko wówczas, gdy osoba kandydata przed otwarciem sesji Synodu uzyska jednomyślną aprobatę wszystkich rzeczywistych członków Synodu”.

Po obiedzie rozpoczęła się ostatnia część obrad. Na przewodniczącego Komisji Rewizyjnej wybrano prof. Rafała Leszczyńskiego z Łodzi, na- członków – p. Romanę Glapę z Poznania i p. Irmę Koterową z Warszawy. Podczas gdy Komisja Skrutacyjna liczyła głosy, na sali odbyła się dość burzliwa dyskusja nad wnioskiem o obligatoryjnym zapraszaniu zastępców radców świeckich na zebrania Konsystorza. Wniosek oddalono jako niezgodny z Prawem Wewnętrznym.

Następnie wybrano na nową kadencję Komisję Problemową, Komisję ds. Prawa Wewnętrznego i Regulaminów oraz Komisję Ewangelizacyjną. W skład tej ostatniej weszli ludzie z różnych zborów, głównie młodzi. Przyjęto też tekst „Listu otwartego Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Polsce”. Postanowiono, że miejsce i termin następnego Synodu ustali Konsystorz, biorąc pod uwagę sugestię, by obrady odbyły się późną wiosną, pod koniec kwietnia.

Miłym akcentem końcowym stało się serdeczne podziękowanie i wręczenie kwiatów wszystkim ustępującym z urzędów osobom, życzenia dla nowo wybranych oraz wyrazy uznania i wdzięczności dla niezwykle sprawnej ekipy ofiarnie pełniącej w wielkiej ciasnocie służbę utrzymania obradujących przy życiu – jadłem i napitkiem. Synod zakończono wspólną modlitwą i pieśnią.

W. M.

 

List otwarły Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Polsce

Błogosławiony niech będzie Bóg, Ojciec naszego Pana, Jezusa Chrystusa, ostoja nasza z pokolenia w pokolenie. On sprawił, że zebrani na dorocznej sesji Synodu w dniach 29 i 30 kwietnia 1989 roku możemy obradować ożywieni nadzieją na pomyślny zwrot w życiu naszego narodu i Ojczyzny. Pragniemy, aby zapoczątkowany rozmowami przy „okrągłym stole” pokojowy proces doprowadził do przywrócenia zarówno całemu narodowi, jak i jednostkom suwerennych praw, do naprawy moralnej oraz do tego, by praca na nowo nabrała dla nas wartości i godności.

Wdzięczni jesteśmy Bogu, ponieważ wiele razy mogliśmy się przekonać, że nasze gorące modlitwy w chwilach przełomowych zostały wysłuchane. Dlatego zwracamy się do Was, Bracia i Siostry, nasi rozproszeni współwyznawcy, a także do Was, wszyscy wierzący w Boga Obywatele naszego kraju, abyście nie ustawali w modlitwie o to, by sprawiedliwość, wolność i prawda stały się filarami pokoju w Ojczyźnie.

Niech Bóg sprawi, aby pozytywne przemiany w sferze społecznych, politycznych i gospodarczych stosunków pozwoliły nam nabrać na nowo poczucia obywatelskiej odpowiedzialności i zaufania do władzy państwowej, powoływanej wyłącznie z woli narodu.

Stwórca powierzył człowiekowi troskę o całą ziemię, o świat zwierząt i roślin, o czystość wód i powietrza, o zasoby naturalne, nam zaś powierzył tę troskę na tym obszarze ziemi, gdzie mieszkają Polacy. Niech i ta sprawa nie uchodzi naszej uwadze tak w modlitwach, jak w działaniach i decyzjach. Niech w tym wszystkim będzie z nami Pan Pokoju.