6 / 1997

Deklaracja warszawska

Osoby z upośledzeniem umysłowym są takimi samymi ludźmi i obywatelami, jak wszyscy inni. Te prawdy powinny być oczywiste. Ich potwierdzenie można znaleźć w następujących, ratyfikowanych przez liczne państwa Europy Centralnej i Wschodniej, międzynarodowych dokumentach, takich jak: Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych (1966), Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950), Konwencja o Prawach Dziecka (1989).

Przesłanie tych konwencji jest następujące: każdy człowiek ma niezbywalne prawo do godności. Konsekwencją uznania tej godności są przysługujące wszystkim, w tym osobom z upośledzeniem umysłowym, wolności i prawa człowieka, a wśród nich:

• prawo do życia,
• wolność od tortur oraz innych form nieludzkiego i poniżającego traktowania lub karania,
• prawo do ochrony prawnej,
• prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego,
• prawo do wolności myśli i sumienia,
• prawo do wyrażania opinii i wolność słowa,
• prawo do wolności zgromadzeń i stowarzyszania się,
• zakaz dyskryminacji, na przykład w dostępie do pracy,
• prawo do odpowiedniego poziomu życia i do zabezpieczenia
• społecznego,
• prawo do opieki medycznej,
• prawo do kształcenia się,
• prawo do uczestniczenia i współtworzenia kultury.

Osoby z upośledzeniem umysłowym mogą wnieść do lokalnych wspólnot otwartość, życzliwość, gorące odczuwanie przynależności i wiele innych pozytywnych cech, które są tak ważne dla współczesnego zmaterializowanego świata.

Tymczasem stanowią one grupę obywateli znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji, nie tylko z racji swego upośledzenia - ale i ze względu na niedoskonałe prawo i dyskryminację w życiu codziennym. Wielu z nich jest narażonych na nadużycia, zaniedbanie i poniżające traktowanie. Tysiące ludzi z upośledzeniem umysłowym nadal żyje w uwłaczających warunkach i jest pozbawionych rehabilitacji i nauczania. Wielu jest całkowicie odizolowanych od normalnego życia, z niewielkimi bądź żadnymi szansami na powrót do społeczeństwa. Nawet życie w rodzinie nie gwarantuje niekiedy poszanowania pełni ich ludzkich praw.

Najwyższy czas zmienić tę całkowicie niedopuszczalną i nieludzką sytuację!

Uczestnicy konferencji domagają się respektowania następujących zasad:

1. Włączanie. Wszystkie osoby z upośledzeniem umysłowym muszą mieć zagwarantowaną możliwość pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i rodzinnym, zwłaszcza w sferze edukacji, zatrudnienia i rekreacji.

2. Pełnia praw obywatelskich. Wszystkie osoby z upośledzeniem umysłowym muszą mieć równe szanse uczestnictwa i wnoszenia swojego wkładu w życie społeczne. Prawodawstwo nie pozwalające im na pełne korzystanie z praw obywatelskich obowiązujących w danym kraju musi być zniesione.

3. Samostanowienie. Wszystkie osoby z upośledzeniem umysłowym powinny mieć wpływ na decyzje, które ich dotyczą, na kształt polityki społecznej, która wpływa na ich życie, i na programy, które się podejmuje, aby zaspokajać ich potrzeby.

4. Wsparcie dla rodzin. Musi istnieć system odpowiednich służb wspierających upośledzonego członka rodziny, a także odpowiednie poradnictwo oraz służby zapewniające wsparcie i możliwość okresowego zastąpienia rodziny w jej funkcjach opiekuńczych.

5. Budzenie świadomości. Warunki życia osób z upośledzeniem umysłowym mogą się poprawić jedynie wówczas, gdy w społeczeństwie wzrośnie zrozumienie dla możliwości, potrzeb i praw tych osób, m.in. dzięki wykorzystaniu mass mediów w celu lepszego i pełniejszego przepływu informacji na temat wszystkich aspektów życia osób niepełnosprawnych.

6. Wykorzystanie standardowych zasad opracowanych przez Narody Zjednoczone. Standardowe Zasady Dotyczące Zrównania Szans Osób Niepełnosprawnych, opracowane przez ONZ (1993), powinny być szeroko rozpowszechnione w Europie Centralnej i Wschodniej, ponieważ stanowią one potężny instrument do sterowania polityką społeczną i działaniami na rzecz osób niepełnosprawnych i ich organizacji.

7. Rozwijanie oddolnych organizacji pozarządowych. Rządy powinny wspierać osoby z upośledzeniem umysłowym, ich rodziny i przyjaciół w tworzeniu oddolnych organizacji pozarządowych, pracujących na rzecz pełnego uczestnictwa i równości osób z upośledzeniem umysłowym. Organizacje te, razem i z osobna, będą przeciwstawiać się dyskryminacji osób z upośledzeniem umysłowym.

Przyjmując niniejszy tekst Deklaracji warszawskiej, uczestnicy konferencji wzywają parlamenty, rządy, władze lokalne, społeczności i wszystkich ludzi dobrej woli do poszanowania godności osób z upośledzeniem umysłowym i do zapewnienia im warunków pełnego rozwoju.

Uczestnicy międzynarodowej konferencji „Prawa człowieka a osoby z upośledzenie umysłowym” (Warszawa, 2-4 października 1995 r.)