Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 9-10 / 2010

KWESTIE TERMINOLOGICZNE

Zwrot „Kościół ewangelicki” informuje – nie ma co do tego wątpliwości – że chodzi o jedną z konfesji wywodzących się XVI-wiecznej Reformacji, a więc o któryś z Kościołów luterańskich, reformowanych lub unijnych. W niektórych krajach do tej tradycji nawiązują też Kościoły metodystyczne, np. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Polsce.
      Do drugiej grupy omawianych Kościołów można stosować wymiennie różne określenia: Kościoły ewangeliczne lub ewangelikalne, Kościoły typu baptystycznego, Kościoły wolne, Kościoły drugiej reformacji.


    Nazwa „Kościoły ewangeliczne” związana jest z przekonaniem, że w Ewangeliach zawarte są prawdy dotyczące Boga i zbawienia, wszelka, niezbędna chrześcijanom wiedza na ten temat. „Ewangeliczny” to synonim zgodności z nauką i etosem propagowanym przez Ewangelie, a szerzej – Nowy Testament. W ostatnich latach coraz częściej używany jest zwrot „Kościoły ewangelikalne”.
    Nazwa „Kościoły typu baptystycznego” wskazuje, że Kościoły te (tak jak baptyści) praktykują jedynie chrzest dorosłych, traktowany jako wyznanie wiary w Chrystusa składane przed Bogiem i ludźmi. Jedynie taki chrzest uznawany jest za prawdziwy i ważny.
    Określenie „Kościoły wolne” zwraca uwagę na niezależność każdej denominacji od jakiejkolwiek władzy zwierzchnej: państwowej czy kościelnej. Ponadto podkreśla, że każda pojedyncza wspólnota, zbór, stanowi w pełni Kościół w rozumieniu biblijnym. Zdarza się, że pojedyncze kilkudziesięcioosobowe zbory są zarejestrowane jako samodzielne Kościoły, niezwiązane organizacyjnie z kimkolwiek innym i utrzymujące jedynie luźne, nieformalne kontakty z ugrupowaniami o podobnym charakterze.
    W pojęciu „Kościoły drugiej reformacji” zawarty jest respekt dla osiągnięć Reformacji XVI-wiecznej, a ponadto zostaje wyrażone przekonanie, że to one na nowo i w pełni zrozumiały Boże przesłanie zawarte w Biblii i przeprowadziły drugą, prawdziwą reformę Kościoła.
    Powyższe terminy są nieprecyzyjne i niejednoznacznie rozumiane, a etymologia słów: ewangelicki, ewangeliczny i ewangelikalny jest identyczna. Dlatego też – w odróżnieniu od Kościołów ewangelickich – przyjmuję określenie „ewangeliczne” dla tych Kościołów protestanckich, których wyznacznikiem jest chrzest dorosłych.

Kościół Chrześcijan Baptystów

Kościół Baptystyczny jest najstarszą konfesją w chrześcijaństwie ewangelicznym. Powstał na początku XVII w. w Anglii i początkowo był nurtem odnowy w ramach purytanizmu w Kościele Anglikańskim. Nazwa Kościoła pochodzi oczywiście od greckiego słowa baptizo – chrzczę, i początkowo była przezwiskiem, gdyż chrzest przez zanurzenie stanowił dla obserwatorów najbardziej rzucającą się w oczy cechę życia religijnego. Za założyciela ruchu uważa się Johna Smytha. Pierwszy zbór baptystyczny powstał w 1611 roku w Londynie, a pierwszy zbór baptystyczny w USA został założony przez sir Rogera Williamsa w Providence na Rhode Island w 1639 roku.
     Największe skupisko baptystów występuje w USA, gdzie (według statystyk z 1999 roku) żyje ponad 33 mln wyznawców. Ze względu na obecną w baptyzmie zasadę nadawania członkostwa kościelnego wyłącznie ochrzczonym na wyznanie wiary, statystyki podają tylko liczby dotyczące pełnoprawnych członków zborów. To oznacza, iż ogół wyznawców identyfikujących się z denominacjami baptystycznymi tworzy społeczność ponad 100 mln osób.
    Pierwszy Zbór baptystyczny na obszarze dzisiejszej Polski pojawił się na terenie Prus w Elblągu w 1844 roku, za sprawą aktywności misyjnej kolportera Pisma Św. – Gerharda Onkena. Natomiast pierwszy Zbór w zaborze rosyjskim, od którego Kościół Chrześcijan Baptystów w RP liczy swój początek, powstał w 1858 roku w Adamowie koło Warszawy, dzięki pracy misyjnej wiejskiego nauczyciela z okolic Pułtuska – Gotfryda Alfa. Obecnie Kościół Chrześcijan Baptystów w RP liczy około 5000 dorosłych członków.

Zjednoczony Kościół Ewangeliczny (ZKE)

Wprawdzie Kościół ten nie istnieje już od 13. lat, ale wspominam o nim, gdyż przez 40 lat łączył organizacyjnie największe konfesje ewangeliczne w Polsce, nie licząc baptystów.
     W 1947 roku w Ustroniu z inicjatywy działaczy kościelnych powołano do życia Zjednoczony Kościół Ewangeliczny, w skład którego weszły trzy denominacje, bliskie sobie zarówno pod względem doktrynalnym, jak i obyczajowym. Były to: Kościół Wolnych Chrześcijan, Kościół Ewangelicznych Chrześcijan i Kościół Stanowczych Chrześcijan. Kościół działał w takim „pięciokącie” do 1980 roku, kiedy to Kościół Wolnych Chrześcijan wystąpił z ZKE. Pozostałe cztery wspólnoty współpracowały ze sobą do 1987 roku, kiedy to na Synodzie przegłosowano „reorganizację” ZKE, co w praktyce oznaczało rozpad Kościoła i usamodzielnienie się każdej z konfesji składowych.

Kościół Wolnych Chrześcijan

Powstanie tego ruchu jest związane z grupą młodych dublińczyków, którzy od 1825 roku spotykali się w prywatnych domach na wspólnych modlitwach, czytaniu i rozważaniu Słowa Bożego oraz łamaniu chleba. Ponieważ zbory były niezależne i samodzielne, ich członków nazwano wolnymi chrześcijanami, ale znani są też jako darbyści (od nazwiska Johna Nelsona Darby’ego, jednego z założycieli tego ruchu) lub bracia plumuccy (od nazwy miejscowości Plymouth w Anglii, gdzie zbierali się na nabożeństwa od 1830 roku). Ocenia się, że na świecie jest ok. 150 tysięcy darbystów.
     Na ziemiach polskich pierwsi wolni chrześcijanie pojawili się przed I wojną światową na Śląsku Cieszyńskim, w Krakowie i Warszawie. Z Kościołem tym łączy się osoba Józefa Mrózka, który propagował jego zasady na Śląsku Cieszyńskim. Obecnie Kościół ma w Polsce ok. 2500 wyznawców.

Mirosława R. Weremiejewicz

Pełny tekst artykułu po zalogowaniu w serwisie.

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl