Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 1/2023. s. 15-16

450 lat konfederacji warszawskiej

Wspominamy dokument, który chronił i gwarantował swobodę. Dziś mamy przed sobą podobne zadanie. Kościoły, ale również inne religie, razem powinniśmy walczyć o to, aby w naszej Rzeczypospolitej było miejsce dla wszystkich, którzy są w mniejszości lub są prześladowani za swoje poglądy, przekonania, wiarę, pochodzenie lub brak wiary i deklarowany ateizm” – powiedział bp Jerzy Samiec podczas obchodów 450. rocznicy Konfederacji Warszawskiej.

 

Konfederacja Warszawska została uchwalona przez szlachtę na sejmie 28 stycznia 1573 r. Działo się to podczas bezkrólewia, po śmierci Zygmunta Augusta. Sygnatariusze tego aktu prawnego zobowiązali się do nienarzucania wiary siłą i przeciwstawiania się takim praktykom. Dokument gwarantował też swobodę w wyborze wyznania i równouprawnienie wyznań. Był zaprzysięgany przez kolejnych królów Rzeczpospolitej.

Obchody 450. rocznicy Konfederacji Warszawskiej miały miejsce 27 i 28 stycznia. Pierwszego dnia w Muzeum Żydowskim Oszpicin w Oświęcimiu odbyła się dyskusja panelowa na temat „Ku temu co wspólne, z szacunkiem dla tego co różne”. Wzięli w niej udział przewodniczący Rady Naczelnej Ligi Muzułmańskiej w RP mufti Youssef Chadid, zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce bp Jerzy Samiec, naczelny rabin Polski Michael Schudrich i wicemarszałek Sejmu Piotr Zgorzelski z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Dyskusję prowadziła Ewa Jóźwiak, redaktor naczelna kwartalnika JEDNOTA.

Pierwszego dnia obchodów oświadczenie na temat 450. rocznicy Konfederacji Warszawskiej wydała Wspólnota Sumienia – Koalicja Wzajemnego Szacunku. To grupa dwunastu osób wywodzących się z różnych wspólnot religijnych i organizacji działających na rzecz mniejszości. W oświadczeniu podkreślono, że Konfederacja Warszawska powinna być inspiracją również dzisiaj, szczególnie w obliczu mowy nienawiści w życiu publicznym i mediach oraz braku adekwatnej reakcji ze strony władz. „Kierując się duchem Konfederacji Warszawskiej, bogatsi o doświadczenia ponad czterech wieków, w tym dwóch wojen światowych, za konieczne uważamy zagwarantowanie praw wszelkich grup społecznych – zarówno większości, jak i grup mniejszościowych. Inność pod żadnym pozorem nie może być usprawiedliwieniem dla prześladowań czy dyskryminacji. (…) oddając hołd autorom Konfederacji Warszawskiej, wzywamy instytucje państwa polskiego, aby w swoich działaniach kierowały się troską o zachowanie praw i wolności obywatelskich, a tym samym działały na rzecz umacniania społeczeństwa obywatelskiego” – czytamy w oświadczeniu.

Dalsza część obchodów 450. rocznicy Konfederacji Warszawskiej odbyła się 28 stycznia w gmachu sejmu. Zebranych przywitał wicemarszałek sejmu Piotr Zgorzelski. – „Dzieło Konfederacji Warszawskiej jest przejawem postawy, którą można nazwać polskością odważną” – podkreślił. Głos zabrał również marszałek senatu Tomasz Grodzki z Platformy Obywatelskiej. – „Akt Konfederacji Warszawskiej winien stanowić podstawę stosunku naszego współczesnego państwa do wszystkich mniejszości – nie tylko wyznaniowych i religijnych, ale też narodowych, etnicznych czy seksualnych” – powiedział.

Wykład na temat „Konfederacja Warszawska – co zawdzięcza jej Rzeczpospolita?” wygłosił prof. Wojciech Kriegseisen z Instytutu Historii PAN. Zwrócił uwagę, że Konfederacja Warszawska wprowadzała równouprawnienie, a nie tolerancję. Dopiero po śmierci Zygmunta III Wazy w 1632 r. stała się jedynie gwarancją tolerancji katolików wobec przedstawicieli innych wyznań. Historyk przypomniał, że w drugiej połowie XVI w. i pierwszej połowie XVII w. w polskiej polityce rządziła zasada kompromisu i porozumienia, a symbolem tej zasady jest właśnie Konfederacja Warszawska. – „Bardzo niewielu ludzi pamięta o tym aspekcie Konfederacji Warszawskiej. Często sprowadza się ją do irenizmu wyznaniowego, tego, że się tolerujemy wzajemnie, a zapomina się, że ona miała bardzo poważne znaczenie polityczne i rezygnacja z tej zasady była jedną z przyczyn, które doprowadziły do upadku Rzeczpospolitej” – skonkludował.

W ramach uroczystości w sejmie odbyła się również dyskusja panelowa „Konfederacja Warszawska wczoraj i dziś”, w której udział wzięli posłowie Eugeniusz Czykwin (jedyny prawosławny w sejmie) i Urszula Pasławska (jedyna protestantka w sejmie), a także luterańska duchowna ks. Halina Radacz, katolicki teolog i ekumenista z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ks. prof. Sławomir Pawłowski oraz historyczka dr Hanna Węgrzynek. Debatę moderowała politolożka dr Anna Materska-Sosnowska z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.

Obchody 450. Rocznicy Konfederacji Warszawskiej zakończyły się nabożeństwem ekumenicznym, które odbyło się w kościele ewangelicko-augsburskim św. Trójcy w Warszawie. Wzięli w nim udział przedstawiciele – duchowni i wierni – różnych wyznań i religii. Obecni byli m.in. członkowie zarządu Polskiej Rady Ekumenicznej – prezes ks. bp Andrzej Malicki z Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, wiceprezes ks. bp Marek M. Karol Babi z Kościoła Starokatolickiego Mariawitów i skarbnik ks. bp-senior Marek Izdebski z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego. Kazanie wygłosił ks. bp Jerzy Samiec z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. „Wspominamy dokument który chronił i gwarantował swobodę. Dziś mamy przed sobą podobne zadanie. Kościoły, ale również inne religie, razem powinniśmy walczyć o to, aby w naszej Rzeczpospolitej było miejsce dla wszystkich, którzy są w mniejszości lub są prześladowani za swoje poglądy, przekonania, wiarę, pochodzenie lub brak wiary i deklarowany ateizm” – mówił duchowny. Przypomniał też, że Polska była kiedyś miejscem, w którym schronienie znajdowali ci, którzy musieli uciekać ze swoich ojczyzn. – „Jestem niezwykle dumny, że zdaliśmy i zdajemy egzamin w stosunku do Ukraińców i Ukrainy. Ale nie sposób nie wspomnieć o innych, którzy również szukają u nas schronienia – a my odmawiamy, wyrzucamy, wypychamy i budujemy mury, choć akurat z murami mamy tak bolesne doświadczenia” – powiedział. Ubolewał też z powodu ataków na mniejszości religijne, etniczne i seksualne.

Obchody 450. rocznicy Konfederacji Warszawskiej zorganizowały Sejm RP, Polska Rada Ekumeniczna, Klub Parlamentarny Koalicja Polska i Amerykański Komitet Żydowski – Europa Środkowa.

 Fot. domena publiczna

Michał Karski/PRE