NR 3/2020, s. 22–25
„Sprawiedliwość klimatyczna” to jeden z tematów żywo obecnych w dyskusji Światowej Federacji Luterańskiej. Dość powiedzieć, że pod hasłem „Stworzenie nie na sprzedaż” był on jednym z trzech zasadniczych podtematów ostatniego XII Zgromadzenia Ogólnego ŚFL w Windhuk w Namibii. Innym symbolem oddającym wagę tej tematyki dla działań ŚFL jest to, że na okładce dokumentu opisującego publiczną rolę Kościołów z 2016 r. „Kościół w przestrzeni publicznej” jako podsumowanie jego treści znalazło się zdjęcie młodzieżowej delegacji ŚFL w czasie szczytu klimatycznego COP20 w 2014 r. w Limie. Widać na nim jak młoda delegacja Federacji, wraz z przedstawicielami innych religii, przed rozpoczęciem obrad przekazała przewodniczącej zieloną świecę, która jako symbol zaangażowania ludzi wierzących była obecna podczas całych obrad.
Jak jednak tematyka ekologiczna czy troski o stworzenie trafiła do prac ŚFL? Zanim odniesiemy się do pierwszego Zgromadzenia Ogólnego, na którym tematyka ta grała istotną rolę – pierwszego zgromadzenia w Afryce, w tanzańskim Dar es Salaam w 1977 r. – musimy sięgnąć siedem lat wcześniej, do V Zgromadzenia Ogólnego ŚFL, które stanowi dla Federacji w wielu aspektach istotną cezurę. Jego znaczenie w historii ŚFL nie wynika tylko z tego, że w ostatniej chwili zmieniono miejsce obrad z brazylijskiego Porto Alegre na francuskie Evian nad Jeziorem Genewskim. Ta kontrowersyjna decyzja spowodowana była tym, że brazylijski reżim wojskowy chciał zinstrumentalizować globalne spotkanie luteran. Jej waga wynikała głównie z tego, że przenosiła obrady z globalnego Południa ponownie na Północ, gdzie miały one miejsce w przypadku czterech wcześniejszych zgromadzeń ŚFL. Mimo zmiany miejsca obrad, głos Południa, a także innych wcześniej niedocenianych grup – szczególnie młodzieży – był na zgromadzeniu dobrze słyszalny. Sprzeciwiły się one dotychczasowej formule obrad, która toczyła się wedle kanonów teologii akademickiej globalnej Północy. Delegaci Kościołów Południa i młodzieży zwracali uwagę, że podejmowane tematy są przez to nieraz nazbyt akademickie i oderwane od codziennego doświadczenia chrześcijan. Teologiczna refleksja powinna się dokonywać w dialogu z rzeczywistymi wyzwaniami i doświadczeniami konkretnych, a przy tym różnorodnych kontekstów, w których działają Kościoły luterańskie. Takiemu zwrotowi w metodologii prac sprzyjał oczywiście fakt, że Zgromadzenie Ogólne obradujące pod hasłem „Posłani do świata” po raz pierwszy zajęło się w ramach jednej ze swoich sekcji tematyką zaangażowania społecznego luteranizmu.
Odpowiedzialna troska o stworzenie
Skutki zwrotu w sposobie dyskusji i myślenia w ŚFL w Evian były już dobrze widoczne w Dar es Salaam, które obradowało pod hasłem: „W Chrystusie – nowa wspólnota”. Jedno z trzech seminariów zgromadzenia obradowało pod hasłem „W Chrystusie – odpowiedzialna troska o stworzenie”. Zajęło się ono szerokim spektrum kwestii odpowiedzialności chrześcijan za stworzenie, w tym między innymi pokojem czy prawami człowieka. We wprowadzających referacie i koreferacie wybrzmiały dwa istotne, a dla późniejszej refleksji fundamentalne motywy.
Pierwszy to zwrócenie uwagi, że bycie stworzonym na obraz i podobieństwo Boże jest dla chrześcijan zobowiązaniem do tego, by byli dobrymi szafarzami powierzonego im stworzenia. W tak pojmowane powołanie chrześcijan wpisuje się aktywność o charakterze politycznym, nakierowana na realizację dobrego szafarstwa. Powołaniem Kościoła jest bycie profetycznymi stróżami tego, co zostało w stworzeniu powierzone człowiekowi.
Drugi to diagnoza faktu, że wiara w Stwórcę jest czymś, co jest coraz mniej powszechne. To prowadzi do zaniku zdolności do dziękczynienia, a także traktowania stworzenia jako wyłącznej własności człowieka, co podkopuje powołanie do dobrego szafarstwa. To łączy się także z troską, by wszyscy mieli równy udział w darach stworzenia. Co istotne, w referatach nie mamy do czynienia tylko z refleksją teoretyczną, ale również pojawiają się w nich odniesienia do konkretnych problemów, takich jak planowanie urbanistyczne, budownictwo mieszkaniowe czy dystrybucja żywności, które nie powinny być wyłączane z refleksji chrześcijańskiej jako tematy „świeckie”.
W sprawozdaniu z prac seminarium „W Chrystusie – odpowiedzialna troska o stworzenie” znalazły się wezwania do Kościołów członkowskich, by w swojej refleksji zwróciły uwagę na problematykę zachowania środowiska naturalnego i odpowiedzialność chrześcijan za powierzone im stworzenie (szafarstwo). Oczywiście wezwania te miały miejsce w kontekście bieżących tematów, takich jak kryzys energetyczny, świadomość ograniczoności zasobów surowcowych ziemi czy energia atomowa. Co ważne, wezwania do podjęcia studiów odnosiły się nie tylko do Kościołów członkowskich, ale i do ŚFL jako całości. Zastrzeżono też u samego początku procesu zainteresowania tą tematyką, że należy się nią zajmować we współpracy z partnerami ekumenicznymi i ONZ.
Nadzieja dla stworzenia
Wezwania z Dar es Salaam znalazły kontynuację na kolejnym Zgromadzeniu Ogólnym ŚFL w Budapeszcie (1984), które zebrało się pod hasłem „W Chrystusie – nadzieja dla świata”. Wśród plenarnych referatów i koreferatów temat troski o stworzenie znalazł się obok takich zagadnień jak światowy pokój, misja czy ekumenizm. Poświęcone temu zagadnieniu wystąpienia zatytułowano „W Chrystusie – nadzieja dla stworzenia”. Ponownie ich istotnym motywem było przypomnienie, że współczesny człowiek zapomina o wierze w Stwórcę, co łączone jest z ogólną tendencją w życiu współczesnych ludzi, którzy zdobyli cały świat, ale ponieśli szkodę na duszy (por. Mt 16,26), przez co trapi ich zwątpienie i niewiara. Wskazano również, że zainteresowanie troską o stworzenie powinno być elementem misji chrześcijańskiej, rozumianej w kategoriach holistycznych, jako służba całemu człowiekowi, a nie tylko jego duchowym potrzebom.
W referatach w Budapeszcie pojawił się także nowy istotny, także dla późniejszej refleksji, motyw, a mianowicie diagnoza sytuacji zagrożenia środowiska naturalnego powiązana z krytyczną oceną systemu gospodarczego i konsumpcyjnego stylu życia, które są...
Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)
Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl
* * * * *
Jerzy Sojka – doktor habilitowany teologii ewangelickiej, profesor w Katedrze Teologii Systematycznej Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, członek Komisji Dialogu Polskiej Rady Ekumenicznej
Czytaj: Jerzy Sojka, „Światowy luteranizm i troska o stworzenie” – cz. 2