NR 1/2021, s. 37–39
Greta Thunberg w swym ekologicznym przesłaniu i aktywizmie jest głęboko zakorzeniona w szwedzkiej kulturze, w tym w protestanckim wzorcu życia zaangażowanego społecznie. Krytykując nowoczesność i przestrzegając przed apokalipsą, niczym prorokini wzywa świat do upamiętania.
16-letnia Szwedka ze Sztokholmu w 2019 r. stała się w pewnym sensie wytworem medialnym jako odpowiednia kandydatka do Pokojowej Nagrody Nobla i została uznana za jedną z najbardziej wpływowych osób roku 2019 (tygodnik „Time”). Jej ekologiczne przesłanie, skupiające się na globalnych zmianach klimatycznych, to jedno z najbardziej ekscytujących zjawisk w życiu społeczno-politycznym w kontekście europejskim i globalnym drugiej dekady XXI w. Wychowała się we wpływowej, artystycznej, ale też typowo szwedzkiej rodzinie, głęboko zakorzenionej w kulturowej i religijnej tradycji. Greta staje się symbolem ruchu klimatycznego; organizuje protesty klimatyczne pod nazwą „Strajk szkolny dla klimatu”, „Piątki dla Klimatu” lub „Piątki dla przyszłości” (FFF). Warto jednak wskazać także na luterańskie wzorce i korzenie ekologicznej działalności Grety Thunberg. Na uwagę zasługują pewne obrazowania związane z jej wystąpieniami publicznymi, które można interpretować przy użyciu protestanckich wzorców układu idei.
Niezwykle ciekawe, dlaczego Greta Thunberg jest czasami nazywana prorokinią: nawet arcybiskupka Szwecji Antje Jackelén nazwała jej postawę proroczą. Ewidentne jest, że za jej wypowiedziami kryją się ślady apokaliptycznych obrazów i retoryki. Można zwłaszcza tak twierdzić, jeśli porównać jej obrazowanie z niektórymi publicznymi wystąpieniami rodziców Grety: Maleny Ernman i Svante Thunberga (ich książka powstała także przy udziale Grety), jak również jej przyjaciółki Naomi Klein. Na uwagę zasługuje także pochodzenie rodzinne Grety, zakorzenione w szwedzkich wzorcach protestanckiego życia zaangażowanego społecznie, vita activa (np. jej babka była diakonką). Krytyka nowoczesności obecna w jej przemówieniach i pismach, a także w wypowiedziach jej rodziców ma pewne wyraziste precedensy w muzyce i filmie. Ten kontekst w muzycznej i medialnej rodzinie Grety też zasługuje na uwagę.
Uwielbiana i nienawidzona
Greta Thunberg, Osoba Roku 2019 wpływowego tygodnika „Time”, wywołuje skrajne reakcje. Jest entuzjastycznie witana i oklaskiwana na różnych szczytach wielkich tego świata, miała wspólne zdjęcia z prezydentem Barackiem Obamą, jak i z papieżem Franciszkiem. Inne gwiazdy także ustawiają się do wspólnego zdjęcia: laureat Pokojowej Nagrody Nobla z 2007 r. Al Gore, gwiazda filmowa i były gubernator Kalifornii Arnold Schwarzenegger oraz filozofka-wizjonerka Naomi Klein. Inni prowadzą z nią razem program radiowy, jak słynny David Attenborough (czterogodzinny program „Today” w radiu BBC4), albo dają się zaprosić do monograficznego numeru klimatycznego największego dziennika szwedzkiego „Dagens Nyheter”, wydanego 6 grudnia 2020 r. pod gościnną redakcją 17-latki, jak Margaret Atwood. Greta prowadzi swoje mikroblogi na Twitterze i Instagramie, ma publiczne konto na Facebooku. Miała już wykład w ramach słynnych konferencji TED i jest doktorem honoris causa Uniwersytetu Mons w Belgii. Jesienią 2020 r. premierę miał film o Grecie, pokazany nawet na festiwalu w Wenecji, niestety, jeszcze niedostępny w Polsce. Jej konta w mediach społecznościowych śledzą miliony fanów na całym świecie, zostały już wydane (niekoniecznie najlepsze) książki o niej, np. dla dzieci, ale także dla dorosłych.
Pedagogicznie nastawiona i bogato ilustrowana książka pt. „Svenska hjältinnor: 100 berättelser om smarta, starka och modiga kvinnor” [Szwedzkie bohaterki: 100 opowieści o inteligentnych, silnych i odważnych kobietach] z 2019 r. zawiera wspaniały portret młodej Grety jako aktywistki klimatycznej urodzonej 5 stycznia 2003 r. Wspomina się o niej, że po raz pierwszy usłyszała o zmianach klimatycznych i zagrożeniach środowiska naturalnego, gdy miała osiem lat. Podstawą przebudzenia Grety jest zrozumienie, jakże chrześcijańskie, że musimy zmienić swój styl życia, jeśli mamy być w stanie zatrzymać ocieplenie planety. Istotnie impuls niezwykle religijny, choć motywacja całkiem świecka, chodzi przecież o...
Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)
Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl
* * * * *
Jarosław Płuciennik – kulturoznawca, literaturoznawca, kognitywista, profesor nauk humanistycznych, pracownik naukowy w Katedrze Teorii Literatury Instytutu Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego, członek zespołu doradczego ds. polityki klimatyczno-środowiskowej tej uczelni