Ambrosius Blaurer, pastor w Winterthur (kanton zuryski), skierował 10 kwietnia 1561 r. pismo do Jana Kalwina, w którym pytał, co sądzi on o "Żydach w chrześcijańskiej republice". W Winterthur - pisał - "żyje już od wielu lat rodzina żydowska, która jest znienawidzona przez wielu obywateli". Obywatele ci chcieliby ją wypędzić, lecz "rada miejska jest niezdecydowana". Blaurer stwierdza dalej: "Wiem, że orientujesz się w tym, co w 1543 r. Luter napisał w ostrej formie przeciwko Żydom, iż pod żadnym pozorem nie można ich tolerować pośród chrześcijan". Blaurer powołuje się tutaj na osławiony pamflet Lutra O Żydach i ich kłamstwach (Von den Juden und ihren Lügen). Odpowiedź Kalwina na list Blaurera, niestety, nie zachowała się, niemniej jednak w sprawie jego postawy wobec Żydów nie jesteśmy zdani na domysły. W dziełach Kalwina znajdujemy bowiem 180 fragmentów dotyczących Żydów, które pozwalają odtworzyć jego stosunek do nich.
Rzuca się w oczy to, że osobiste poglądy Kalwina dochodzą do głosu wyłącznie w egzegezie tekstów biblijnych, co świadczy o wielkim posłuszeństwie, jakie Kalwin okazywał Biblii. Inaczej wygląda to u Lutra, którego impulsywne uwagi i oceny Żydów nie znajdują często pokrycia w wypowiedziach Pisma św. Taka postawa Kalwina pozwala też zrozumieć, dlaczego w jego wypowiedziach o Żydach - poczynając od słynnego komentarza do Listu do Rzymian (1540) po komentarz do dwunastu proroków mniejszych (1564) - nie stwierdzamy żadnych zmian.
Czytelnik dzieł reformatora genewskiego zauważa jeszcze jedną specyficzną cechę refleksji Kalwina: wypowiedzi o Żydach z okresu biblijnego i współcześnie żyjących przenikają się wzajemnie. Wynika z tego wniosek, że dla Kalwina lud żydowski epoki postbiblijnej jest dalej ludem Bożym - mimo wielu zastrzeżeń, o których przyjdzie nam jeszcze mówić - a wypowiedzi biblijne nie mają znaczenia historycznego, lecz współczesne. Dlatego jego egzegeza zachowuje dla nas, dziś żyjących, może niewygodną, ale wyzwalającą aktualność.
Chcąc licznym wypowiedziom Kalwina na temat Żydów nadać pewien porządek, rozważymy nasz temat w czterech aspektach:
- Bóg i Żydzi;
- Żydzi wobec Boga;
- Bóg i chrześcijanie;
- Chrześcijanie i Żydzi.
Pełny tekst artykułu po zalogowaniu w serwisie.