Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

NR 9-10 / 1987

"Któż chciałby zostać chrześcijaninem wiedząc, że chrześcijanie obchodzą się z innymi ludźmi tak nie po chrześcijańsku?" - pytał Marcin Luter, gdy w 1521 r. wystąpił przeciw powszechnej nienawiści otaczającej Żydów. Prześladowanie, ucisk, znieważanie, wypędzanie i zabijanie Żydów miało w Europie swoją tradycję. Otwarta postawa, jaką Luter zajął wobec wyznawców judaizmu, była dość charakterystyczna dla światłych i wykształconych grup, które udzielały poparcia ruchowi reformacyjnemu.

Stosunek Lutra do Żydów nie uszedł uwagi przeciwników Reformacji. Austriacki arcyksiążę Ferdynand oskarżył go na Sejmie Rzeszy w Norymberdze o to, że ucząc, iż Chrystus jest nasieniem Abrahama, zaprzecza Jego narodzeniu z dziewicy oraz odmawia Mu pełnej natury boskiej i ludzkiej.

W odpowiedzą Luter ogłosił w 1523 r. pismo pt.: "O tym, że Jezus Chrystus pochodzi z Żydów" (Dass Jesus Christus ein geborener Jude sei). "W zasadzie - pisze brytyjski rabin Albert H. Friedlander - jest to pismo polemiczne przeciw Żydom - Luter musiał się bronić przed zarzutem, iż judaizuje; musiał ustalić swoją tożsamość w odniesieniu do Żydów - lecz ukrytym motywem, jakby to dzisiaj powiedziano, jest jego sympatia dla Żydów".

Luter oparł swoje wywody na "dowodach z Pisma św.". Bóg, który jest Ojcem Jezusa Chrystusa, żyje w Piśmie św. i przez nie przemawia do człowieka. Dla Lutra jest to prawda nie podlegająca żadnej dyskusji. Również Żydom Bóg dał Pismo św. - Prawo i Proroków. Powstaje zatem ważne pytanie: dlaczego nie wierzą oni tak jak ja, skoro to takie oczywiste, że w Piśmie można znaleźć Chrystusa? Luter wierzył głęboko, że powody, które skłaniają go do wiary, mogą skłonić także Żydów.

Luter proponował likwidację średniowiecznego prawodawstwa, które ograniczało prawa społeczne i obywatelskie Żydów. Opowiadał się za modelem nowego porządku prawnego obejmującego chrześcijan i Żydów, modelem opartym na wspólnym podłożu Pisma św. Były to, jak na owe czasy, wypowiedzi bardzo śmiałe, wręcz rewolucyjne. Spotkały się one z zainteresowaniem wśród Żydów holenderskich, którzy posłali publikację Lutra swoim prześladowanym współziomkom w Hiszpanii, by tamci mogli przeczytać, jak Luter atakuje ich prześladowców: "Traktowali oni Żydów jak psy, a nie jak ludzi...".

Celem Lutra było pozyskanie Żydów dla Chrystusa. W swoim podejściu do nich był delikatny i traktował ich po bratersku. Oto jego słowa: "Mam nadzieję, że przez uprzejme traktowanie Żydów i uczciwe ich nauczanie Pisma św. wielu z nich stanie się gorliwymi chrześcijanami i powróci znowu do wiary swych ojców - proroków i patriarchów (...) Gdyby apostołowie, którzy też byli Żydami, traktowali nas, pogan, tak jak my Żydów, to żaden poganin nie zostałby chrześcijaninem. Ponieważ obchodzili się z nami, poganami, w sposób tak braterski, przeto i my powinniśmy po bratersku obchodzić się z Żydami..."

Karol Karski

Pełny tekst artykułu po zalogowaniu w serwisie.

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl