NR 8-9 / 2000
Ekspansja islamu
Islam narodził się w na Półwyspie Arabskim. Do Afryki pierwsi muzułmanie dotarli jako uchodźcy jeszcze za czasów Mahometa, przed hidżrą, i znaleźli schronienie w Abisynii. Do Gibraltaru na południowych obrzeżach Europy islam dotarł w roku 711 wraz z arabskimi wojskami pod wodzą Tarika Ibn Zijada, zapoczątkowując wielusetletni okres rozwoju muzułmańskiej państwowości i kwitnącej kultury w Al-Andalusie, jak nazywano po arabsku Półwysep Pirenejski.
Azja skupiła największą część, ok. 3/4 spośród ok. 1 miliarda wyznawców islamu na całym świecie. Muzułmanie stworzyli tam w ciągu ponad tysiąca lat - m.in. w indyjskim państwie Wielkich Mogołów i w Persji - jedne z najwspanialszych przejawów światowej kultury materialnej (urbanistyka, architektura, sztuki piękne) i duchowej (literatura piękna, nauka, filozofia, mistyka).
W krótkim czasie "biała" Afryka północna stała się niemal całkowicie muzułmańska, a Afryka "czarna", leżąca na południe od Sahary, gdzie w średniowieczu rozwijały się muzułmańskie państwa z wysoką kulturą i wręcz bajecznymi bogactwami, stała się obszarem, gdzie do dziś można obserwować ożywioną konwersję na islam.
Islam w Europie Południowo-Zachodniej został wyparty z Półwyspu Pirenejskiego w XVI w. Po odwrocie Turków spod Wiednia w 1683 r. i po ostatecznym rozwiązaniu "problemu wschodniego" (czyli likwidacji Imperium Osmańskiego), po I wojnie światowej, w "kotle bałkańskim" pozostał już tylko mały skrawek Turcji i wielki "problem bałkański". Imperium uległo ostatecznej zagładzie na początku XX w. Pozostały po nim duże grupy ludności muzułmańskiej w krajach bałkańskich: Albanii, Macedonii, Bośni i Hercegowinie, Serbii, Grecji i Bułgarii, a także Rumunii. Proces likwidacji pozostałości Imperium Osmańskiego wciąż trwa. Po systematycznym wyburzeniu większości zabytków architektury tureckiej w Rumunii, Bułgarii i Grecji i dokonanych tam (nie do końca) czystkach etnicznych, na naszych oczach zaczęto niszczyć materialne ślady islamu oraz samych muzułmanów w Bośni i Hercegowinie oraz Kosowie.
Za przejaw ekspansji islamu w Azji można uznać głównie szerzenie się ruchów fundamentalistycznych w samych społecznościach muzułmańskich, zmierzające do wewnętrznego umocnienia i konsolidacji. Wewnętrzna kolonizacja w Indonezji, polegająca na przesuwaniu mieszkańców wysp przeludnionych, głównie muzułmanów, na wyspy o małym zaludnieniu, przeważnie niemuzułmańskie, prowadzi do ostrych konfliktów. Położenie muzułmanów południowych wysp filipińskich, silnie motywowanych pamięcią własnej niezależności i sfrustrowanych dominacją katolickiej północy, w państwie, które ma problemy z wewnętrznym funkcjonowaniem, doprowadziło do destabilizacji całych połaci kraju.