Pismo religijno-społeczne poświęcone polskiemu
      ewangelicyzmowi i ekumenii

Okładka 7/2004NR 7 / 2004

Mało kto wie, że ewangelicy reformowani odcisnęli swoje piętno i na tym odległym zakątku Polski. Oprócz książęcej rodziny Radziwiłłów i dynastii elektorskiej Hohenzollernów, tutejsi reformowani byli Polakami, Litwinami, Szkotami, Szwajcarami, Czechami, a nawet hugenotami. To całkiem sporo, jak na tak małą społeczność. Ale zacznijmy od początku...

XVI - XVIII wiek

Ewangelicyzm reformowany rozpropagowali tutaj Radziwiłłowie, posiadający w okolicy obszerne dobra. To oni ufundowali zbory w Serejach i Taurogach (znajdujące się obecnie na terenie Republiki Litewskiej). Co ważne, w Serejach większość wiernych stanowili litewscy chłopi, a w Taurogach mieszczanie. Za przykładem Radziwiłłów poszła okoliczna szlachta, i tak np. Potoccy ufundowali zbór w Sidrze, ale ten skupiał głównie pobliską szlachtę i grupę cudzoziemskich kupców.

Jednak w wyniku znacznego odchodzenia od ewangelicyzmu reformowanego w XVII wieku znaczna część zborów uległa likwidacji, np. zbór w Serejach został zniszczony podczas Potopu. W połowie XVII wieku patronat nad ewangelicyzmem w tym regionie sprawowali: słynny Bogusław Radziwiłł (1620-1669), jego córka i dziedziczka księżniczka Ludwika Karolina Radziwiłłówna (1667-1695) oraz ewangelicka linia Potockich: Jan Teodoryk (zm.1664) - podkomorzy halicki wraz z synami Krzysztofem Sędziwojem (zm.1683) - starostą jabłonowskim oraz Bogusławem (zm.? 1684/1693). Malejąca liczba wiernych i mniejsza liczba zborów oraz coraz częstsze konwersje na katolicyzm doprowadziłyby zapewne do zaniku ewangelicyzmu w okolicy, gdyby nie dwa ważne zdarzenia.

Po pierwsze, po śmierci księżniczki Ludwiki Karoliny, na skutek skomplikowanych działów spadkowych, Taurogi i Sereje odziedziczył elektor brandenburski Fryderyk III Hohenzollern (1657-1713), od 1701 roku panujący jako król Prus Fryderyk I. Jego staraniem w Taurogach wyremontowano kościół reformowany i luterański, a w Serejach odbudowano zbór reformowany. Dzięki protekcji Hohenzollernów, a później katolickiej linii Radziwiłłów, która odkupiła te dobra, ewangelicyzm reformowany w Serejach przetrwał i rozwijał się przez cały wiek XVIII, chociaż w Taurogach luteranie bardzo szybko zdominowali reformowanych.

Kazimierz Bem

Reformowani w suwalskiem - pełny tekst

Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl