NR 1/2017, s. 30–32
W tym roku przypada 140. rocznica urodzin Emmy Julii z Hoserów Szwanderowej, ewangeliczki reformowanej z warszawskiego zboru. Nadarza się więc okazja, by wydobyć z mroków niepamięci sylwetkę naszej współwyznawczyni i jej rodziny.
Emma urodziła się 22 stycznia 1877 r. Była córką Margaret z domu Garvie (ur. 20 maja 1842 r. w Żyrardowie, zm. 2 kwietnia 1896 r.). Ojciec Emmy, Wincenty Hoser[1] urodził się 18 października 1830 r. w Szwojcach pod Czeską Lipą w Czechach. Był ogrodnikiem i hodowcą roślin. Jego specjalnością były rośliny sadownicze. Młodszy brat Wincentego, Piotr I Hoser (ur. 1818 r.) uchodzi za protoplastę polskiej linii rodu. To on jako pierwszy przeniósł się do Królestwa Polskiego i w latach 1846–1853 pełnił funkcję głównego ogrodnika Ogrodu Saskiego w Warszawie. Po sprowadzeniu się z Czech do Warszawy dwóch braci Piotra – Wincentego i Pawła – rodzeństwo wspólnie założyło przedsiębiorstwo ogrodnicze znane pod nazwą „Zakład Ogrodniczy Bracia Hoser”. Bracia Hoserowie byli potentatami – w drugiej połowie XIX w. ich firma była jedną z największych firm ogrodniczych w Królestwie Polskim. „Dynamiczny rozwój firmy [prowadzonej przez Hoserów – E.J.] dostrzegł pisarz Bolesław Prus. W latach 1887–1889 na łamach »Kuriera codziennego« zaczęła ukazywać się jego powieść »Lalka«. W jednym z listów do Izabeli Łęckiej możemy przeczytać: »Mój poczciwy Wokulski daje fontannę, sztuczne śpiewające ptaszki, pozytywkę, która będzie grała same poważne kawałki i mnóstwo dywanów. Hoser dostarcza kwiatów...«”[2].
W Warszawie bracia Hoserowie wybudowali kamienicę przy Alejach Jerozolimskich[3], w której ulokowali biura firmy, kantor i skład nasion. „Od 1905 w budynku znajduje się najstarszy czynny in situ w Europie i jedyny zachowany w Warszawie komercyjny fotoplastykon”[4].
Wincenty Hoser żył 77 lat. Zmarł 13 stycznia 1907 r. w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym przy ul. Żytniej.
Rodzeństwo Emmy Hoserówny to: inż. Jerzy (ur. 29 czerwca 1870 r., zm. 1939 r.) i Artur Tomasz (ur. 1873 r., zm. 19 kwietnia 1953 r.)[5].
Gdy Emma ukończyła 24 lata wyszła za mąż za inżyniera Władysława Szwandera (ur. ok. 1870 r., zm. 1933 r.) – ewangelika reformowanego ze stołecznej parafii. Ich ślub odbył się 28 grudnia 1901 r.
Gdy wybuchła rewolucja, Szwanderowie zostali wysiedleni do Rosji. Trafili do Petersburga, gdzie 31 maja 1908 r. urodził się ich syn Wiesław. Tam też Wiesio spędził kilka lat dzieciństwa, które zapamiętał negatywnie do końca życia. Po powrocie do kraju...
Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)
Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl
* * * * *
Ewa Jóźwiak – doktor teologii ewangelickiej, prezes Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP, redaktor naczelna JEDNOTY, działaczka ekumeniczna, członkini Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów
Na zdjęciach (fot. Archiwum Ewy Jóźwiak):
- Jan Szwander
- Elżbieta i Wiesław Szwanderowie
- Reklamowa karta pocztowa Zakładu Ogrodniczego Braci Hoser
[1] Ród Hoserów wywodzi się z Augsburga. Od XV w. należał do miejskiego patrycjatu, trzech członków rodu było burmistrzami miasta. Jedna z gałęzi rodu wyemigrowała do Czech, skąd w XIX w. przeniosła się do Królestwa Polskiego. „Hoser”. Zob. „Polacy z wyboru. Rodziny pochodzenia niemieckiego w Warszawie w XIX i XX w., http://www.polacyzwyboru.pl/bohaterowie/rody/hoser (dostęp: 31.01.2017).
[2] A. Tarwid, „Saga rodu Hoserów”, „Niedziela. Edycja warszawska” 26/2008, http://www.niedziela.pl/artykul/53687/nd/Saga-rodu-Hoserow (dostęp: 31.01.2017).
[3] Przed wojną kamienica miała numer 45, a obecnie – 51. Zob. J. Brykczyński, M. Stopa, „Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy”, Warszawa 2011, s. 8–17; M. Leśniakowska, „Architektura w Warszawie”, Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 1998-2005 (wyd. 1–3), s. 88, poz. 259.
[4] „Kamienica Hoserów w Warszawie”, https://pl.wikipedia.org/wiki/Kamienica_Hoser%C3%B3w_w_Warszawie (dostęp: 31.01.2017).
[5] Obaj bracia są pochowani w rodzinnym grobowcu koło ojca.