NR 3/2019, s. 20–21
Podczas gdy życie i praca Ulryka Zwingliego wypełniają całe biblioteki, niewiele wiadomo o jego żonie. Przez kilka lat Zwingli utrzymywał w tajemnicy związek z wdową po znakomitym rycerzu Hansie Meyerze von Knonau, zanim oboje pobrali się w 1524 r. Zwingli miał wtedy czterdzieści lat, jak i jego narzeczona, która była matką trójki dzieci z pierwszego małżeństwa i właśnie nosiła w łonie Regulę, córkę Zwingliego.
Żona rycerza
Anna z domu Reinhart urodziła się w Zurychu ok. 1484 r. Była córką zuryskiej pary Oswalda i Elisabeth Reinhart. Mogła uchodzić za kobietę dość wyemancypowaną jak na swoje czasy, chociaż bardzo uważała, by nie przyciągać uwagi. Była uważana za piękną kobietę, jednak uroda na niewiele się zdała, kiedy w 1504 r. wyszła za mąż za pochodzącego z arystokratycznej rodziny rycerza Hansa Meyera von Knonau wbrew woli jego rodziców – jej mąż został wydziedziczony i młodzi małżonkowie musieli sami sobie radzić finansowo. W 1511 r. Hans musiał dołączyć do armii szwajcarskiej i udać się do Włoch, aby walczyć w wojnie z Francją.
Młodzi małżonkowie mieli troje dzieci, były to dwie córki: Margaretha (urodzona w 1505 r.) i Agathe (urodzona w 1507 r.) oraz syn Gerold (urodzony w 1509 r.). W 1512 r. Gerold został uznany przez rodzinę von Knonau.
Po 13 latach małżeństwa, w 1517 r., mąż Anny zmarł w wyniku ran odniesionych w wojnie, a jego rodzina zadbała o to, by spadek przekazano trzem nieletnim dzieciom. Jako opiekuńcza matka Anna dalej mieszkała w należącym do rodziny męża „Höfli”, znajdującym się nieopodal zuryskiej katedry, jednak była tam tylko tolerowana. To nagłe wdowieństwo zmusiło Annę do opieki nad rodziną przy pomocy własnych środków. Zabiegała, aby było co jeść, ale też chciała wyedukować swoje dzieci.
Apostołka Dorka
Młoda wdowa musiała natychmiast zauważyć nowego księdza Ulryka Zwingliego, który wprowadził się do domu obok na początku 1519 r. Chętnie uczęszczała do kościoła, w którym służył Zwingli, znany jako „szwajcarski Marcin Luter”. Zwróciła uwagę na jego nauczanie, a reformator z kolei podziwiał jej charytatywne zaangażowanie. Nazywano ją w Zurychu „apostołką Dorką”. Lubiła pomagać innym i uważała to za priorytet w swoim życiu. Opiekowała się biednymi i odwiedzała chorych, gdy tylko mogła.
Zwingli wkrótce znalazł okazję, by lepiej poznać swoją sąsiadkę. Jako nauczyciel łaciny i greki jej najstarszego syna Gerolda, stał się jego mentorem. Zachęcał młodego chłopaka do kontynuowania nauki w szkole wyższej. Z kolei postępowe poglądy Zwingliego na kwestie kościelne, socjalne oraz polityczne prawdopodobnie zrobiły na Annie wrażenie. Kiedy Zwingli zachorował na dżumę we wrześniu 1519 r. i spędził tygodnie między życiem a śmiercią, młoda wdowa, mimo ryzyka zarażenia się, siedziała przy jego łóżku i opiekowała się nim.
Konkubina księdza
Zwingli przeżył, a wiosną tego samego roku oboje postanowili się pobrać, gdy tylko władze kościelne na to zezwolą. W 1519 r. Zwingli zaczął występować przeciwko celibatowi duchowieństwa i monastycyzmowi. Głosił, że zakaz małżeństwa dla księży nie może mieć uzasadnienia biblijnego. Napisał też do sejmu i biskupa Konstancji i formalnie błagał go, aby pozwolił żenić się „kapłanom, którzy są posłuszni”. Jego potajemny konkubinat z Anną wiązał się dla niej z wieloma niedogodnościami. Przede wszystkim Anna mogła obawiać się gniewu wpływowej rodziny Meyerów, krewnych jej zmarłego męża. Krytycy z lewego skrzydła ruchu reformacyjnego oskarżali parę o brak odwagi.
Żona reformatora
Dla Zwingliego małżeństwo było z pewnością aktem politycznym. Ich publiczny ślub, który odbył się 2 kwietnia 1524 r. w Grossmünster, doprowadził do rozłamu między tradycjonalistami a zwolennikami reform i spowodował konieczność rewizji prawa cywilnego i małżeńskiego w Zurychu. Ślub ten odbył się rok przed ślubem Marcina Lutra z byłą zakonnicą Katarzyną von Bora.
Krótko po ślubie, 31 lipca 1524 r., przyszła na świat córka Zwinglich, Regula. Kolejne ich dzieci to: Wilhelm (urodzony 29 stycznia 1526 r.), Ulryk (urodzony 6 stycznia 1528 r.) i Anna (urodzona 4 maja 1530 r., zmarła tego samego roku).
Chociaż krążyły plotki, że Zwingli ożenił się z bogactwem i urodą swojej żony, Anna miała tylko 400 guldenów oprócz swojej garderoby i klejnotów. Po ślubie przestała nosić biżuterię, a Zwingli zachwycał się swoim rodzinnym szczęściem. Nazywał Annę „swoją najdroższą gospodynią domową”.
Anna bardzo lubiła rozmowy religijne i wykorzystywała każdą okazję, aby dowiedzieć się więcej o prawdach wiary. Widziała męża tłumaczącego Biblię na niemiecki. Nic dziwnego, że była to ulubiona lektura Anny, która próbowała przedstawić ją jak największej liczbie osób.
Gdy Ulryk Zwingli został liderem reformacji w Szwajcarii, ich dom stał się ośrodkiem dla ludzi, którzy sprzeciwiali się papieżowi i zerwali z Kościołem rzymskokatolickim.
Wdowa
Anna była szczególnie zainteresowana bezpieczeństwem męża. Chociaż rozumiała niebezpieczną naturę dzieła reformacji, jej troska nigdy nie była większa niż jej szczere pragnienie wspierania i służenia ludowi Bożemu. Nawet, gdy dom Zwinglich na Kirchgasse, który do dziś nosi nazwę „Helferei”, był wielokrotnie atakowany i niszczony, nadal otwierała go dla protestantów uciekających przed prześladowaniami religijnymi.
Siedem lat po ślubie z Zwinglim Anna ponownie owdowiała. Jej mąż zginął 11 października 1531 r. w drugiej bitwie pod Kappel. Wraz z nim zginął jej syn z pierwszego małżeństwa Gerold, a także Anton Wirz – mąż najstarszej córki Margarethy, jego brat Bernhard, jak i szwagier.
Anna z dwojgiem dzieci zamieszkała po tej stracie u następcy Zwingliego – Heinricha Bullingera i pozostała pod jego opieką. Siedem lat później, zimą 1538 r. zmarła.
Losy dzieci
Jak już wspomniano, Regula, córka Anny i Ulryka Zwinglich, urodziła się 31 lipca 1524 r. w Zurychu. Wyszła za mąż w 1541 r. za Rudolfa Gwaltera, następcę Bullingera jako antistesa. Zachował się jej portret z córką Anną autorstwa Hansa Aspera.
Podobnie jak matka, Regula Zwingli otworzyła swój dom dla uchodźców z Anglii, dziedzicząc jej miłość do ludzi. Zmarła w 1565 r. z powodu zarazy.
Najmłodszy syn Anny i Ulryka Zwinglich, Ulryk, ożenił się w 1549 r. z najstarszą córką Heinricha Bullingera. Zmarł w 1571 r.
Żadne z dzieci Anny Reinhart nie przeżyło dłużej niż 45 lat.
* * * * *
Ewa Jóźwiak – doktor teologii ewangelickiej, prezes Synodu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP, redaktor naczelna JEDNOTY, działaczka ekumeniczna, członkini Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów
Literatura:
- U. Koch, „Verspottet, geachtet, geliebt – die Frauen der Reformatoren”, Neukirchener Verlagsgesellschaft 2015.
- R.H. Bainton, „Frauen der Reformation. Von Katharina von Bora bis Anna Zwingli”, Gütersloh 1996
- E.J. Furcha, „Women in Zwingli’s World”, „Zwingliana” 19/1, (1992), s. 131–142, http://www.zwingliana.ch/index.php/zwa/article/view/507/418 (dostęp: 20.09.2019).
- V. Bodmer-Gessner, „Die Zürcherinnen. Kleine Kulturgeschichte der Zürcher Frauen”, Zürich 1966.
- O. Farner, „Anna Reinhart”, „Zwingliana” 3/7 (1916), s. 197–211 i 3/8 (1916), s. 229–245
- R. Rother (opr.), „Anna Reinhart, Zwinglis Ehefrau”, https://web.archive.org/web/20090718014920/http://zh.ref.ch:80/content/e3/e1939/e10912/e10942/index_ger.html (dostęp: 5.01.2018).
- E. Deen, „Great Women of the Christian Faith”, New York 1959.
_____________________
Czytaj również: