NR 2/2022, s. 12

9 czerwca na terenie Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Zelowie odsłonięto tablicę upamiętniającą ks. Jana Jelínka, zwanego czeskim Schindlerem, duchownego i żołnierza, który występował w obronie prześladowanych bez względu na przynależność narodową, polityczną, religijną czy wyznaniową. W uroczystości wzięli udział: członkowie Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP oraz dr hab. Dariusz Rogut dyrektor Łódzkiego Oddziału IPN.

Tablica odsłonięta na terenie przykościlenym w Zelowie. Fot. IPN Oddział Łódzki

Jan Jelínek urodził się 19 kwietnia 1912 r. w Zelowie. Był synem Pavla Jelínka i Karoliny Jersákovej. W latach 1931–1935 studiował w Szkole Misyjnej w Ołomuńcu w Czechosłowacji, po ukończeniu której został pastorem. Następnie był dyrektorem fabryki włókienniczej w Zelowie. Od 1937 r. służył jako duchowny w parafii ewangelicko-reformowanej w Kupiczowie na Wołyniu. Wśród parafian miał Polaków, Czechów, Ukraińców.

W 1939 r., gdy miejscowość zajęli Rosjanie, ks. Jan Jelinek udzielał noclegu w budynku parafii Polakom uciekającym do Rumunii. Po przejęciu w 1941 r. Kupiczowa przez Niemców, z narażeniem życia regularnie przygotowywał i przewoził żywność dla Żydów do getta w Kowlu, ukrywał ich, a także pomagał w ucieczce. Wspierał Polaków prześladowanych przez sowieckie wojsko i banderowców. Szacuje się, że wspólnie z żoną, Anną Jelínkovą, pomógł 40–200 ludziom, a uratował życie minimum 10. Wśród uratowanych były żydowskie rodziny Fischerów i Fronków, polska rodzina Siekierskich, Feliks Zubkiewicz, a także ukraińska rodzina Łuciuków.

W 1942 r. ożenił się z Anną, z którą w 1944 r. dobrowolnie wstąpił do armii Ludvíka Svobody, dowódcy 1. Korpusu Czechosłowackiego. Jan pracował w służbie medycznej, a Anna była łączniczką.

Podczas trwania rzezi wołyńskiej wspólnie z żoną udzielał schronienia Polakom uciekającym z wsi dotkniętych agresją ze strony żołnierzy UPA. Po 1944 r., gdy Niemcy zostali wyparci z regionu przez Armię Czerwoną, Jelínek wystawiał fałszywe dokumenty osobom prześladowanym przez NKWD.

W kwietniu 1945 r. Jelínkowie wraz z wojskiem dostali się do Pragi.Po wyzwoleniu osiedlili się w wiosce Oráčov w powiecie Rakovník. Jan Jelínek objął posługę księdza w parafii w Podbořanach. Z ramienia Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Czechosłowackiej pomagał Czechom w powrocie z Polski i Ukrainy do ojczyzny. Za pomocą fałszywych aktów urodzenia (z pieczątką Rady Kościelnej Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Kupiczowie) uchronił rosyjskich emigrantów przed zesłaniem do sowieckich gułagów.

Za swoją działalność został odznaczony m.in. Medalem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” przyznawanym przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Jad Waszem w Jerozolimie.

Ponadto w czerwcu 2021 r. Prezydent RP Andrzej Duda przyznał pośmiertnie Medal „Virtus et Fraternitas” Janowi Jelínkowi i Annie Jelínkovej za heroiczną postawę w niesieniu pomocy Polakom będącym ofiarami systemów totalitarnych w XX w., za wybitną odwagę w obronie ludzkiej godności i człowieczeństwa.

Na zdjęciu: ks. ppłk Jan Jelinek w 2007 r. Fot. i inf. biograficzne: domena publiczna