9-10 / 2008
Kalwiński ojciec ekumenicznej rodziny
Na łamach pism „Jednota” oraz „Słowo i Myśl” ukazały się stosunkowo niedawno artykuły o kalwinistach z Lublina, zasłużonych dla życia gospodarczego oraz społecznego i kulturalnego miasta, należących do rodzin Vetterów i Semadenich1. Mniej znaną postacią wartą przypomnienia jest inny zamieszkały w Lublinie członek Kościoła ewangelicko-reformowanego, Jan Karol Wilhelm Goetz (1813-1883), mający duży wkład w rozwój szkolnictwa na Lubelszczyźnie. Wśród jego potomków znalazł się Jan Riabinin (1878-1942), znakomity polski archiwista i historyk.
J.K.W. Goetz przyszedł na świat 24 października 1813 roku w Berlinie. Rodzicami jego byli: Jan Adam Goetz, fabrykant, urodzony w niemieckim mieście Hanau i Wilhelmina z Oppermanów, urodzona w Poczdamie. Jana Karola Wilhelma ochrzczono w obrządku ewangelicko-reformowanym we francuskim kościele przy Luiserstadt w Berlinie2. Jeden z historyków wyraził przypuszczenie, że rodzina pochodziła najprawdopodobniej od francuskich hugenotów, którzy wyemigrowali do Niemiec3.
W połowie lat czterdziestych XIX wieku Goetz przybył do Królestwa Polskiego w charakterze emigranta zarobkowego. Początkowo pracował jako nauczyciel domowy na Lubelszczyźnie. Podobną funkcję pełniła w jednym z pobliskich majątków Eugenia Barroux (1817-1880), Francuzka wyznania rzymskokatolickiego. W Polsce przebywała od lutego 1844 roku, zaś wcześniej zdobywała doświadczenie pedagogiczne na pensjach w Paryżu. Młodzi poznali się i szybko pobrali. Ceremonia ślubna odbyła się 31 sierpnia 1845 roku w Siedliszczach, gdzie Eugenia wykonywała obowiązki guwernantki u właściciela owych dóbr, Alberta Węglińskiego.
Goetzowie wychowali ósemkę własnych dzieci w duchu polskim i w efekcie te z nich, które dożyły wieku dojrzałego, czuły się Polakami. Córka Goetzów, Paulina Laura Stanisława (1854-1921), została ochrzczona w obrządku rzymskokatolickim. W 1872 roku zawarła związek małżeński z Sergiuszem Riabininem (1839-1917) wyznania prawosławnego, urzędnikiem Lubelskiego Gubernialnego Urzędu do Spraw Włościańskich. Ślub odbył się w soborze Podniesienia Krzyża w Lublinie4, a panna młoda zmieniła wyznanie na prawosławne. Syn Pauliny i Sergiusza Jan Riabinin uważał się za Rosjanina, ale wniósł trwały wkład w rozwój polskiej archiwistyki i polskich badań historycznych, jak również polskiego bibliotekarstwa. Polskę uważał za swoją „drugą ojczyznę”5. Jego nauczycielem z czasów edukacji w lubelskim gimnazjum oraz mistrzem i powiernikiem w sprawach naukowych był wybitny uczony Hieronim Łopaciński (1860-1906), dobrze znany czytelnikom „Jednoty”6. Riabinin, jako badacz archiwalnych źródeł dziejów rodzinnego miasta, kontynuował pracę zaczętą przez Łopacińskiego.